مدارگرد اکتشافی ماه راهی برای حفظ جان فضانوردان

تلاش‌ ما در گسترش مرزهای زمین چنان موفقیت آمیز بوده است که حالا دیگر با محدودیت‌های زمین مواجه هستیم. بازگشت ناسا به ماه، توسعۀ تکنولوژی راه‌گشایی است به این مرز بی‌کران. فضا منطقه‌ای ناآشنا، ترسناک و دورافتاده به نظر می‌رسد. تصور کنید بدون پناهگاه یا لباس مناسبی بخواهیم در زمستان دوام بیاوریم. نیاکان ما به دلیل نیازشان به مکانی برای رشد، این گونه تکنولوژی‌ها را توسعه دادند. بدون این دستاورد‌ها ما همچنان در یک منطقه‌ی باریک در امتداد استوا محبوس بودیم ولی اکنون قادر هستیم در هر جایی از این جهان زندگی کنیم. با فن‌آوری مناسب و درست، فضا مکانی دیگر برای زندگی مردم است

مهم ترین نیازهای ما - انرژی، منابع طبیعی و مکانی برای زندگی- روز به روز کمیاب و نادر می شوند حال آنکه در فضا این موارد، تا آن‌جا که می‌دانیم، نامحدود هستند. ماه، نزدیک‌ترین همسایه‌ی آسمانی ما، مکانی طبیعی برای آزمایش این فن‌آوری اکتشافی جدید است. فضانوردان می‌توانند هنگام بروز هر گونه مشکلی به سرعت به زمین باز‌گردند. در واقع ماه دروازۀ مسیر ما به سوی کیهان است. بر روی ماه می‌توانیم فن‌آوری را با هدف حفظ بقا در مرز نامحدود فضا گسترش دهیم، زیرا ماه دارای همان مشکلاتی است که در سراسر کیهان با آنها روبرو خواهیم شد. این مشکلات عبارتند از: تابش، غبار الکتریکی و دماهای بسیار بالا.

ناسا ابتدا یک کاوشگر روباتیک را به نام مدارگرد اکتشافی ماه(LRO) را به منظور گردش به دور ماه در سال 1388/2009 خواهد فرستاد. LRO داده‌های حیاتی در مورد ماه جمع‌آوری خواهد کرد که این اطلاعات فضانوردان را برای آمادگی در سفرهای اکتشافی بلند مدت به ماه یاری خواهد نمود. تابش: فضانوردان در مدار زمین به دلیل وجود میدان مغناطیسی زمین تا اندازه‌ای از تابش فضایی در امان هستند. این میدان مغناطیسی همچون حفاظی پرتوهای کیهانی را منحرف می‌کند. پرتوهای کیهانی ذرات باردار الکتریکی با سرعت بالایی را شامل می‌شوند که از خطرناک‌ترین نوع تابش هستند. با این وجود مدار ماه به طور قابل ملاحظه‌ای از بخش حفاظتی میدان مغناطیسی زمین دور است. مسافت‌های بسیار دورتر همانند سیارکها یا مریخ از مزیت میدان مغناطیسی کیهانی برخوردار نیستند.

طوفانهای مغناطیسی قوی در خورشید می توانند ذرات باردار (الکترون‌ها و هسته‌های اتمی) را با سرعتی نزدیک به سرعت نور در فضا به حرکت درآورند. شراره‌های خورشیدی، انفجارهای درون جو خورشید یا فوران‌های جرمی تاج می توانند پرتوهای کیهانی خورشیدی ایجاد کنند. همچنین این ذرات می‌توانند از مناطق دورتر در کهکشان ما و یا حتی فراتر از آن سرچشمه گیرند. بر این باوریم منابعی مانند ستاره‌های در حال انفجار و فوران‌های سریع نزدیک سیاه‌چاله‌ها می‌توانند عامل تولید پرتوهای کیهانی باشند.

فضانوردان در خارج از مدار زمین به فضاپیما یا پناهگاهی نیاز دارند تا در برابر تابش فضایی محافظت شوند. اولین قدم در طراحی حفاظ‌های تابشی مناسب اندازه‌گیری میزان تابش فضایی محیط است. برای این منظور LRO دارای ابزاری به نام "تلسکوپ پرتو کیهانی برای اثرات تابش" (CRaTER)است. این وسیله تابش محیطی ماه را مشخص می‌کند و برای دانشمندان امکان تعیین پتانسیل تأثیرات زیستی را فراهم می‌نماید.

غبار الکتریکی: غبار ماه به سبب خاصیت چسبندگی و سایندگی آن کار فضانوردان آپولو را مختل کرده بود. در طول روز به سبب تابش نور فرابنفش خورشید و اشعه‌ی ایکس، که انرژی لازم برای آزادسازی الکترون‌ها از خاک ماه را دارا می‌باشند، سطح ماه از نظر الکتریکی باردار است. همچنین پلاسمای متغیر ( گازی از ذرات باردار الکتریکی) محیط اطراف ماه نیز عامل دیگر باردار شدن سطح ماه است. از آن جا که غبار ماه حاصل برخوردهای بیشمار شهاب‌سنگ‌های بسیار کوچک است، این غبار خاصیت سایندگی دارد. این برخوردها باعث ناهموار شدن غبار شده است که همین مسئله سبب می‌شود حتی ذرات بدون بار به راحتی به دیگر اشیا بچسبند. در ماموریت‌های بلندمدت، فضانوردان این خرده ریزهای غبار را استنشاق می‌کنند که با گذشت زمان منجر به بیماری‌های خطرناک ریوی می‌شود. این خرده‌ها قادر هستند با مسدود کردن دریچه‌ها و یا ساییدن قسمت‌های متحرک در عمل تجهیزات حساس اختلال وارد کنند.

از داده‌های LRO برای طراحی مدل‌های کامپیوتری مناطقی از ماه که مشکلات غبار و شارژ الکتریکی در این نواحی شدید است، استفاده خواهد شد. دماهای بسیار بالا:

طول یک شبانه روز ماه در حدود یک ماه (27.5 روز) است. فضانوردان آپولو در روز، زمانی که دماها متعادل بودند، فرود آمدند. در مدت دو هفته‌ای ظهر دما در نزدیکی استوا در حدود 107 درجه سلسیوس می‌رسد و در طول دو هفته‌ی شب به نزدیکی منفی 151 درجه سلسیوس خواهد رسید. از آن‌جا که اشیا در هنگام گرما منبسط شده و در سرما منقبض می‌شوند. این گستره‌ی دمایی قابل ملاحظه روی ساختارها و تجهیزات در ماه فشار وارد خواهد کرد.

LRO تصاویری را، که در مدت یکسال گردش در مدار ماه می‌گیرد، برای ساخت فیلمی گردآوری خواهد کرد. این فیلم مناطقی که از بیشترین نور خورشید برخوردار هستند را آشکار خواهد کرد که اصطلاحا مناطق روشن دائمی نام دارند و این نواحی از بهترین مکان‌ها برای نیروگاه خورشیدی محسوب می‌شوند. این فیلم مناطقی که هیچگاه در معرض نور خورشید نیستند به نام مناطق سایه‌دار دائمی را نیز نشان خواهد داد. ابزار دیگری در Diviner LRO است که از نور فروسرخ برای اندازه‌گیری دمای روی سطح ماه و در نتیجه طراحی نقشه‌ی دما استفاده خواهد کرد. این نقشه دماهای مورد نظر را در مکان‌ها و زمان‌های مختلف نمایان می سازد. همواره در هر کاوشی شگفتی‌هایی وجود دارد، اطلاعات LRO اولین گام برای بازگشت ما به ماه و سفرهای فراتر خواهد بود. سارا تربتیان منبع sciencedaily

مسیه 106

این جرم شگفت انگیز آسمانی٬ واقع در مجاورت خرس بزرگ (دب اکبر)٬ که با ستارگان سگان شکارچی احاطه شده است در سال 1781 بدست «پی ار مشان»٬ اخترشناس متریک فرانسوی٬ کشف شد و پس از ان به فهرست دوست و همکار وی٬ شارل مسیه٬ با عنوان M106 افزوده شد. تصاویر ژرف تلسکوپی این جرم را به شکل یک جزیره‌ی کیهانی- کهکشانی مارپیچ با پهنایی در حدود 30 هزار سال نوری که تنها حدود 21 میلیون سال نوری در ورای ستارگان راه شیری قرار گرفته‌ است- آشکار می‌سازند. این تصویر ترکیبی رنگی افزون بر هسته‌ی مرکزی درخشان٬ خوشه‌های ستارگان آبی جوان و زادگاه های ستاره ای قرمز رنگ واقع در بازو‌های مارپیچی کهکشان را نیز برجسته می‌کند. این تصویر هم‌چنین فوران‌های قرمز‌رنگ قابل توجهی از گاز هیدروژن درخشان را نیز نشان می‌دهد. علاوه بر هم‌نشین کوچک این کهکشان٬ NGC 4248 (نزدیک لبه‌ی راست تصویر)٬ کهکشان‌های پس زمینه در سرتاسر تصویر پراکنده هستند. مشاهدات طیف رادیویی تا پرتو‌های ٬X M106 (NGC 4258) را به عنوان مثالی نزدیک از کهکشان‌های فعال دسته‌ی سایفرت نشان می‌دهند. کهکشان‌های فعال کهکشان‌هایی هستند که نیروی خود را با فروکشیدن مواد به داخل سیاه‌چاله‌ی عظیم مرکزی خود تامین میکند.

عکس از:Ken Crawford (Rancho Del Sol Observatory)

ماه در مولیکا

آبهای آرام، آسمان پیش از طلوع را در طول ساحل شرقی این صحنه صلح آمیز تقلید میکنند. تصویر در 22م می (یک خرداد) از ساحل رودخانه Mullica ، در یک منطقه جنگلی به نام Pine Barrens در جنوب نیوجرسی واقع در ساحل شرقی ایالات متحده گرفته شده است. نزدیک افق در سمت چپ هلال آخر ماه روشن شده با نور خورشید به همراه مریخ در نزدیکی مرکز تصویر و زهره تابان کمی دورتر در سمت راست دیده میشوند. شبیه به نورهای زمینی در امتداد ساحل رودخانه، چراغهای سماوی تابان نیز در پیش زمینه آبی منعکس شده اند. قطعا، بیشتر ماه بوسیله زمین تاب روشن شده است، نور منعکس شده از سمت روشن شده زمین بوسیله خورشید، که ویژگیهای سطح ماه تاریک ماه را روشن میکند.Jerry Lodriguss (Catching the Light)

دید گسترده از کهکشان گرداب

دسته صورت فلکی دب اکبر ر از قسمت ملاقه مانند دنبال کنید تا اینکه به آخرین ستاره درخشان دسته صورت فلکی برسید. سپس،تلسکوپ خود را اندکی به شمال و غرب حرکت دهید باید این جفت زیبا از کهکشان های متقابل گونه را که در لیست معروف شارل مسیه با شماره 51 ثبت شده را پیدا کنید.شاید در اصل سحابی مارپیچی ،همچنین کهکشان بزرگ با ساختار مارپیچی در فهرست با NGC5194 نیز ثبت شده باشد.این بازو های مارپیچی و باریکه های غبار آشکارا در جلو کهکشان همدم تاب می خورندNGC5195 .جفت در حدود 31 میلیون سال نوری و در داخل مرزهای زاویه ای صورت فلکی کوچک تازی ها قرار دارد.با این وجود M51 از دید انسان تیره به نظر می رسد ، نوردهی طویل،عکس دید گسترده ماه گذشته با نوردهی طویل قسمت بالاگرفته شده است ، بسیاری از پیچیدگی های ضعیف ،که در حقیقت کهکشان کوچکتر را احاطه کرده ،نشان می دهد . کاری از : Jon Christensen

هابل، شناور در فضا

هدف از احداث رصدخانه های فضایی چیست؟ اکثر تلسکوپ ها بر روی زمین هستند. در چنین شرایطی می توان تلسکوپ بسیار سنگینی را نصب کرده و بارها آن را به آسانی تعمیر نمود. اما مشکل این است که تلسکوپ های زمینی بایستی فضا را از میان لایه قطور اتمسفر زمین رصد کنند. اولا این باعث می شود تا بازۀ گسترده ای از طیف الکترومغناطیسی حذف شده و تنها بخش کوچکی از این طیف وارد تلسکوپ شود. تلسکوپ هایی که جهان را از دریچه ای غیر از نور مرئی می نگرند، نظیر تلسکوپ پرتو ایکس چاندرا و تلسکوپ فضایی پرتو گامای فرمی، بایستی در خارج از جو جذب کنندۀ زمین قرار گیرند. ثانیا اتمسفر زمین نوری که اجازه ورود به آن می دهد را کدر می کند. عامل این کدری، چگالی های متفاوت و حرکت دائم هوا است. تلسکوپ هابل -که در تصویر بالا که هفته گذشته گرفته شده است آن را مشاهده می کنید- با گردش به دور زمین در خارج از اتمسفر، به دلیل حذف این عوامل مزاحم، قادر به ثبت تصاویری بسیار شفاف تر نسبت به تلسکوپ های زمینی است. در حقیقت گرچه قطر دهانه تلسکوپ فضایی هابل 15 بار کمتر از گشودگی تلسکوپ های بزرگ زمینی است، جزئیات دقیق تری را می تواند آشکار سازد. نسل بعدی و پیشرفته تر تلسکوپ های فضایی، تلسکوپ فضایی جیمز وب است که قرار سال 2014 روانه فضا شود.کاری از: STS-125 Crew, NASA

زمین آتشفشانی عطارد

چرا داخل بیشتر دهانه های بزرگ بر روی عطارد نسبتا صاف است؟ تصاویر اخیر فضاپیمای روبوتیک پیام آور(Messenger ) که اکتبر گذشته به دور عطارد پرواز میکرد، نشان میدهد مناطق قبلا کشف نشده عطارد دارای دهانه های بزرگی با یک سطح صاف و مسطح داخلی، شبیه به ماریا بر روی قمر زمین، هستند. بنابراین، شبیه ماریای ماه ما، گمان میشود این دهانه ها بر روی عطارد دارای جریانهایی از گدازه های شناور قدیمی بوده اند، اما قدیمی تر از سطح احاطه کننده برخوردها نیستند. تصویر موزاییکی بالا از سمت غربی عطارد توسط پیام آور در حالی که به درونی ترین سیاره منظومه شمسی در اکتبر گذشته نزدیک شده بود گرفته شده است. سرتاسر میانه سمت چپ سطوح برخوردی نسبتا حوض مانندی قرار دارند جایی که دهانه های کوچک شاید ظاهری شبیه به اولین تپه های برآمده دارند، در حالیکه بافت سخت و قدیمی زمین در بیشتر طول پایین تصویر دایر شده است. پیام آور گذشته عطارد را سال آینده دوباره قبل از وارد شدن به مدارش در سال 2011 نشان میدهد. MESSENGER, NASA, JHU APL, CIW

ماموریت تعمیر هابل با فرود موفق آتلانتیس پایان یافت

این ماموریت فشرده که 13 روز به طول انجامید به هابل حیاتی دوباره بخشید. با تحقق اهداف این ماموریت و انجام پنج پیاده‏روی فضایی، قابلیت‏های هابل بیش از هر زمان دیگر شده است. در طی این ماموریت دو ابزار جدید به نام‏های دوربین میدان گسترده 3 و طیف‏نگار منشاء‏های کیهانی روی هابل نصب شدند. دوربین میدان گسترده 3 (به اختصای WFC3) به تنهایی قابلیت عکس‏برداری در هر سه طیف مرئی، فروسرخ و فرابنفش را داراست. وظیفه طیف‏نگار منشاء‏های کیهانی(COS) کمک به منجمان برای شناسایی ترکیب شیمیایی و نحوه تکامل گیتی است. هر دو ابزار ذکر شده از فناوری بسیار پیشرفته‏ای بهره می‏برند که توانایی هابل در تشخیص نور ستارگان جوان و کهکشان‏ها را بهبود می‏بخشد.

همچنین فضانوردان دوربین نقشه‏برداری پیشرفته (ACS) و طیف‏نگار تصویربرداری تلسکوپ فضایی را با موفقیت تعمیر کردند. هم‏اکنون دوربین نقشه‏برداری پیشرفته، توانایی‏ قبلی خود برای تصویربرداری در نور مرئی و فرابنفش را بازیافته است. اما کانال با وضوح بالا (High Resolution Channel) تعمیر نشد. در حال حاضر ACS توانایی‏های WFC3 را تکمیل می‏کند. این امر برای مطالعه انرژی و ماده تاریک حیاتی است. هابل به زودی اقدام به انجام یک سری عملیات جهت تست و تنظیم ابزارهای خود می‏کند. قرار است اولین تصاویر از ادوات جدید و تعمیر شده در ماه شهریور به زمین مخابره شود.

تلسکوپ فضایی هابل حاصل همکاری ناسا و آژانس فضایی اروپا (ESA) است که در سال 1369/1990 به فضا پرتاب شده است. ESA علاوه بر مشارکت‏های فنی، 15 درصد هزینه‏های ساخت هابل را نیز متقبل شده است. در عوض منجمان اروپایی این اجازه را دارند که حداقل 15 درصد از زمان هابل را برای رصد در اختیار داشته باشند. در شرایطی خاص، این به 25 درصد نیز رسیده است. انتظار می‏رود تعمیر و ارتقای هابل عمر مفید آن را تا سال 1393/2014 افزایش دهد. در آن سال تلسکوپ فضایی جیمز وب(JWST) پرتاب می‏شود. تلسکوپ فضایی جیمز وب جانشین هابل محسوب می‏شود و قطر آینه آن حدودا 3 برابر هابل است. وظیفۀ جیمز وب، رصد و بررسی فواصل دور کیهان و جستجوی ستارگان و کهکشان‏های نخستین در طیف فروسرخ است. امیرحسام صلواتی منبع ESA

نمای کامل سحابی کارینا از هابل

در یکی از درخشان ترین نواحی راه شیری سحابی ای قرار دارد که در آن وقایع عجیبی رخ می دهد.NGC 3372 که با نام سحابی بزرگ در کارینا شناخته شده است، منزلگاه ستاره های پرجرم و یک سحابی در حال دگرگونی است. اتا کارینا (Eta Carinae ) ، پرانرژی ترین ستاره ی این سحابی، در سال 1830 یکی از درخشان ترین ستاره های آسمان بود، ولی از آن پس به طور مهیج و دراماتیکی کم کم محو شد. سحابی سوراخ کلید، که در سمت چپ مرکز تصویر دیده می شود، جایگاه چندین ستاره ی بسیار پرجرم شناخته شده است و سیمای ظاهری اش را هم تغییر داده است. کل سحابی کارینا بیشتر از 300 سال نوری گستردگی داشته و تقریباً 7500 سال نوری دور از ما در راستای صورت فلکی کارینا قرار گرفته است. در بالا یکی از پر جزئیات ترین عکس هایی که تاکنون از سحابی کارینا گرفته شده به تصویر درآمده است. این عکس که رنگ های آن کنترل شده هستند، مرکب از 48 فریم با وضوح بالا است که تلسکوپ فضایی هابل آن ها را دو سال پیش گرفته است. از این عکس نسخه ی قابل بزرگ نمایی شدن و همچنین نسخه ی تفسیر شده ی با میدان باز هم موجود هستند. عکس از: NASA, ESA, N. Smith (U. California, Berkeley) et al., and The Hubble Heritage Team (STScI/AURA)

تصویر سه بعدی آپولو 12 و سطع نورد3

اکنون عینک قرمز/آبی خود را بزنید و به جستجو در این تصویر باشکوه از سطح ماه بپردازید. این تصویر سه بعدی پت کونارد، فضانورد آپولوی 12 را در ملاقات با سفینه سطح نورد 3، در نوامبر 1969، نشان می دهد. این تصویر با دقت زیاد و از دو تصویر مجزا که از سطح ماه ثبت شده، پدید آمده است. آنها این دو تصویر را از دونمای متفاوت که تنها به اندازه جدایی چشمان انسان است، ثبت نموده اند. ترکیب تصاویر به صورت قرمز و آبی و قرار دادن آنها در جای مناسب سبب شده است تا عکس هنگام استفاده از عینک قرمز/آبی، دارای حجم گردد؛ فیلتر قرمز باید روی چشم چپ باشد. فیلترهای رنگی چشم را هدایت می کنند تا رنگ مورد نظر را در مکان مربوط به خودش ببیند. تصاویر منتخب نیز لازم است کمی کج باشند تا حجم عکس را به کمال برسانند. هنگامی که عینک را بر چشم دارید، از دیگر منابع تصاویر سه بعدی نیز شامل، آرشیو رهیاب مریخ، تور سه بعدی منظومه شمسی، و آرشیو شخصی پاتریک وانتواین از ماموریت آپولو، دیدن نمایید. عکس از: Apollo 12, NASA; Stereo Image by Patrick Vantuyne

شرق قلب‌العقرب (سحابی پیپ)

نشانه‌گذاری اجرام تیره‌ی آسمان در شرق قلب‌العقرب از میان میدان‌های ستاره‌ای پر ازدحام به سوی مرکز کهکشان راه شیری گسترش یافته است. ادوارد امرسون بارنارد٬ اختر شناس٬ در اوایل قرن بیستم ابر‌های تاریک متشکل از غبار میان ستاره‌ای را در فهرستی طبقه‌بندی کرد. B59٬ ٬B72 B77 و B78 که در این دسته قرار می‌گیرند در نمای تاریک مقابل پس‌زمینه‌ی پر ستاره دیده می‌شود. همان‌طور که مشاهده می‌شود٬ شکل ترکیبی این ابر‌ها دسته و سر پیپ را تداعی می‌کنند و به همین دلیل به سحابی پیپ معروف شده است. این نمای گسترده و ژرف در آسمان بسیار تاریک شیلی به ثبت رسیده است. این سحابی 1.4 درجه از صورت فلکی چشمگیر حوا را می‌پوشاند. سحابی پیپ بخشی از مجموعه ابر‌های تاریک حوا به شمار می‌رود که در فاصله‌ی450 سال نوری قرار گرفته است. هسته‌های چگال گاز و غبار در میان سحابی پیپ در حال رمبش برای تشکیل ستارگان هستند. عکس از:(Yuri Beletsky (ESO

IC4592: یک سر اسب

این مجموعه سحابی نشری زیبا در امتداد صفحه کهکشان راه شیری ما در صورت فلکی عقرب قرار دارد. طرح کلی سراسر آن نیمرخی به شکل سر اسب را تلقین میکند، به هر حال منطقه بسیار بزرگتری را از سحابی سر اسب در شکارچی که بیشتر مشهور است، میپوشاند. ستاره نزدیک چشم اسب و مرکز میدان باز 5 درجه ای، در سحابی نشری آبی IC4595 جاسازی شده است که 400 سال نوری دورتر از ما است. در این فاصله، منظره وسعتی در حدود 40 سال نوری دارد. به نظر می آید چشم اسب به بتای عقرب که آن را به نام گرافیاس (Graffias ) نیز میشناسیم، خیره شده است، ستاره روشنی که در پایین سمت چپ قرار دارد. مقارن آن در بالا سمت راست، در نزدیکی گوش اسب، یک سحابی آبی رنگ برجسته دیگر به نام IC4601 وجود دارد. مشخصه آبی رنگ سحابی نشری معلول تمایل غبار میان ستاره ای به پراکندن هر چه بیشتر نور آبی ستاره ها است. Rogelio Bernal Andreo

مرگ ستارگان

سه طریق برای مرگ ستارگان وجود دارد. ستارگانی که جرم آنها کمتر از 1.4 برابر جرم خورشید است. این ستارگان در نهایت به کوتوله‌های سفید تبدیل می‌شوند. ستارگانی که جرم آنها بیشتر از 1.4 برابر جرم خورشید است، در نهایت به ستارگان نوترونی و به سیاه چاله‌ها تبدیل خواهند شد. دیر یا زود سوخت هسته ای ستارگان به پایان رسیده و در این صورت ستاره با تراکم خود انرژی گرانشی غالب آمده و این تراکم (رمبش) تا تبدیل شدن الکترونهای آزاد ستاره به الکترونهای دژنره ادامه پیدا می‌کند، که در این صورت ستاره به یک ستاره کوتوله سفید تبدیل شده است. برخی از ستارگان از طریق انفجارهای ابرنواختری به ستارگان نوترونی تبدیل می‌شوند. ستارگانی که بیشتر از 1.4 و کمتر از سه برابر جرم خورشید دارند، به ستاره نوترونی تبدیل شده و آنهایی بیشتر از سه برابر جرم خورشید دارند، عاقبت به سیاه چاله تبدیل می‌شوند. سیاه چاله آخرین مرحله مرگ ستاره می‌باشد.

بالای زمین، تعمیر هابل

آن فضانورد چه میکند؟ در حال تعمیر کردن تلسکوپ فضایی هابل است. در طول چهارمین ماموریت تعمیر برای به روز رسانی و تعمیر هابل، فضانورد Michael Good میتواند در حال کار بر روی قطعات باز هابل در حالیکه به بازوی روبوتیک شاتل وصل شده است، دیده شود. در دوردست پایین، حدفاصل بین شب و روز روی سیاره زمین دیده میشود. هنگامی که هابل توسط شاتل فضایی آتلانتیس چهارشنبه گذشته اسیر شده بود، پنج راهپیمایی فضایی طولانی برای تعمیر و به روز رسانی تلسکوپ پیر انجام شد. در یکی از جاه طلبانه ترین ماموریتهای مداری که تا به حال انجام شده است، فضانوردان زحمت کش دوربین دید وسیع را به روز کردند، دوربین حرفه ای نقشه برداری و طیف نگار تصویری تلسکوپ فضایی را تعمیر کردند، و COSTAR را با طیف نگار اساسی فضا تعویض کردند. بسیاری از تعمیرات کلی دیگر شامل تعویض باطریها، سنسورهای ژیروسکوپ، و عایق کشی قطعات میشود. در حالیکه هابل هم اکنون متحمل آزمایشاتی میشود، آتلانتیس در حال آماده شدن برای برگشت به زمین در آخر این هفته میشود. STS-125 Crew, NASA

قوس و مرکز راه شیری

مرکز کهکشان راه شیری چه شکلی به نظر می رسد؟ در بازۀ نور مرئی کسی چیزی نمی داند. مرکز کهکشان در محدوده ای از نور مرئی که چشمان ما به آن حساس است رویت پذیر نیست، زیرا وجود لایه های ضخیم غبار در صفحه کهکشان، آن را تیره و کدر کرده است. با این وجود اگر در راستای صورت فلکی قوس به مرکز کهکشان نگاه کنید، شگفتیهای بسیار زیبایی پدیدار می شوند. حدود 30 جرم مسیه در این تصویر تماشایی،شامل انواع گونه های سحابی و خوشه های ستاره ای، مشاهده می شود. دو سحابی قابل توجه را به شما معرفی می کنیم: سحابی مرداب (M8)، لکه ای سرخ رنگ در قسمت بالا و سمت راست مرکز تصویر و دیگری سحابی سه پاره یا سه تکّه (M20)، که به رنگ قرمز-آبی و اندکی در سمت راست سحابی مرداب قرار دارد.توصیه می کنیم حتما این تصویر هیجان انگیز را در ابعاد بزرگ آن مشاهده نمایید.

کاری از: Robert Gendler robgendlerastropics.com

پرتو های نور بر فراز قلعه تورسُ

بر فراز این قلعه چه روی داده است ؟ عکاسی آماتور به نام استوارت وات ، ماه پیش در تورسُ (Thurso) اسکاتلند ، هنگامی که در انتظار طلوع ماه بود ، عکسی با نوردهی سه دقیقه از ستاره های پس زمینه آسمان گرفت که تصویر بالا نتیجه شگفت آور آن است. ابر های تکه تکه در سمت طلوع ماه سبب به وجود آمدن چنین پرتو های شفق مانندی شده اند و این پرتو ها نیز خود باعث خلق شکل جذابی در سراسر آسمان شب شد. در پس زمینه این تصویر برجکی سنگی از قلعه تورسُ قرار دارد.در بالای پرتو های شفقی ماه ستاره ها قرار دارند که خیلی از آن ها مطعلق به صورت فلکی شیر(Leo) است. در سمت راست برجک نیز سیاره زحل قابل مشاهده است. عکس از : استوارت وات Stewart Watt

مقارنۀ زیبای زهره، مریخ و ماه

در صبحدم 31 اردیبهشت دو سیارۀ همسایۀ ما، زهره و مریخ، نزدیک به هم و به همراه هلال زیبای ماه در افق شرق ساعتی پیش از طلوع خورشید دیده می‌شوند. هر دو این سیارات مدتی در مقارنه با خورشید از دید ما پنهان بودند و از افق شامگاهی به آسمان صبحگاهی آمده‌اند. زهره را در یک نگاه می‌یابید که مثل نورافکنی در آسمان تابان است و اگر افق شرقتان باز باشد مریخ را نیز پایین تر از جمع زهره و ماه می بینید. جمع زهره، مریخ و هلال ماه در صبحدم سی ام اردیبشهت، یک و دوم خرداد نیز با جا به جایی در موقعیت ماه دیده می شود به طوری که در صبحدم دوم خرداد هلال باریک ماه در لب افق و پیش از آنکه در فروغ خورشید ناپدید شود قرار می گیرد و خط ماه و سیارات از مریخ تا مشتری مسیر دایرهّ البروج را به زیبایی نشان می دهد (دایرهّ البروج مسیر جابه جایی ظاهری سالانه خورشید در زمینۀ ستاره ها یا تصویر صفحه منظومه شمسی در آسمان است) وقتی این مقارنه را تماشا می کنید کمی به سوی جنوب متمایل شوید؛ پُرنورترین «ستاره»‌ای که پیداست سیارۀ مشتری است که این شب‌ها دو سه ساعتی پس از نیمه‌شب در صورت فلکی جدی طلوع می‌کند. مشتری پُرنورترین جرم آسمان شب (پُرنورتر از همۀ ستاره‌های شب) پس از ماه و سیارۀ زهره است. اگر تلسکوپی کوچک یا دوربین دوچشمی مناسبی داشته باشید همان منظره‌ای را می بینید که درست چهارصد سال پیش گالیله را متحیر کرد: چهار نقطۀ کوچک که اطراف قرص مشتری دیده می‌شوند. البته گاهی بعضی از آنها پشت یا مقابل مشتری از دید ما پنهان می‌شوند.

با تلسکوپی کوچک منظرۀ زحل نیز تماشایی است. زحل در این شب‌ها دو سه ساعتی پیش از طلوع خورشید در افق غرب پنهان می‌شود، تقریباً زمانی که مشتری از سوی دیگر طلوع می‌کند. در بزرگ‌نمایی بیش از 30 برابر حلقۀ زحل به‌خوبی مشخص می‌شود، مثل طوقی بر گردن این سیارۀ عظیم که حدود یک میلیارد کیلومتر از ما فاصله دارد. زحل این شب‌ها از ابتدای شب در آسمان و درست بالای سر دیده می‌شود. پُرنورترین جرمی است که ابتدای شب بالای سر و در صورت فلکی اَسَد قرار دارد. درخشش و رنگ زرد-سفید آن در یافتنش به شما کمک می‌کند. اگر کمی دقت کنید می‌بینید مانند دیگر سیارات نور آن ثابت است و مانند ستاره‌ها مدام چشمک نمی‌زند.

بابک امین تفرشی منبع پایگاه خبری ماهنامه نجوم

سیاهچاله ها قبل از کهکشان‏ ها به وجود آمده‏ اند

کهکشان مارپیچی M81 در حال پبچ خوردن به دور یک سیاهچاله پرجرم دیده می شود

اخیرا چهار کهکشان مربوط به دوران‏ های اولیه شکل‏ گیری جهان یافت شده‏ اند که نظریه‏ های پیشین در مورد رابطه بین جرم کهکشان و سیاهچاله‏ مرکزی آن را نقض می‏ کنند. این یافته‏ ها حاکی از آن هستند که ابرسیاهچاله‏ های مذکور بسیار پیش‏تر از کهکشان احاطه‏ کننده‏ خود تکامل یافته‏ اند. در حالی که سابق بر این تصور می‏ شد سیاهچاله مرکزی و کهکشان اطراف آن، همراه با یکدیگر مراحل تکامل را طی می‏ کنند. در سالیان اخیر، شواهدی بیش از پیش مبنی بر رشد همزمان کهکشان‏ ها و سیاهچاله‏ هایشان کشف شده است. سیاهچاله‏ ها با بلعیدن مواد اطراف خود بزرگ‏تر می‏ شوند و تشعشعات شدیدی از خود ساطع می‏ کنند که همزمان می‏ تواند باعث تسریع در شکل‏ گیری ستاره‏ ها یا جلوگیری از این روند شود. چرا که این تشعشعات، گازهای موجود در کهکشان را گرم می ‏کند و پیش از آنکه این گازها بتوانند با سرد شدن به ستاره‏ های جدیدی تبدیل شوند، آن‏ها را به بیرون از کهکشان پرتاب می ‏کند.

به نظر می‏ رسد همه ‏ی کهکشان‏ها نزدیک ما از یک رابطه معین ولی توضیح ‏داده‏ نشده پیروی می‏ کنند و آن اینکه: همگی دارای توده‏ای از ستارگان، به شکل زرده تخم مرغ، در بخش مرکزی خود هستند. جرم این توده 700 برابر سیاهچاله‏ غول ‏پیکر مرکز کهکشان است. این رابطه در مورد طیف وسیعی از کهکشان‏ ها با سن و اندازه های مختلف صادق است. اما منجمان مطمئن نبودند که این رابطه در جهان اولیه نیز برقرار بوده باشد. یکی از محققان دانشگاه کلتک این‏طور نتیجه‏ گیری می‏کند: «این نسبت ثابت حاکی از آن است که توده ستارگان و ابرسیاهچاله مرکزی بر روند رشد یکدیگر تاثیر می ‏گذارند. اکنون سوال مهم این است که آیا یکی از این دو پیش از دیگری شکل گرفته ‏است یا اینکه توده‏ ستارگان و سیاهچاله مرکزی با یکدیگر تکامل یافته‏ و این نسبت ثابت را تمام مدت‏ حفظ کرده‏ اند.» در حالی که تقریبا در همه کهکشان‏ های نزدیک، جرم ستارگان واقع در هسته 700 برابر سیاهچاله مرکزی است چهار کوازار اخیرا کشف شده از این قانون تخطی می‏ کنند به طوریکه ستارگان مرکزی آنها تنها 30 برابر سیاهچاله مرکزی شان جرم دارند. به عقیده یکی از پژوهشگران رصدخانه ملی نجوم رادیویی آمریکا، «کریس کاریلی»(Chris Carilli)، این یعنی اینکه «سیاهچاله‏ ها پیش از ستارگان اطراف خود شکل گرفته‏ اند» و در صورتی که کهکشان‏ های اطراف این سیاهچاله‏ ها در نهایت به صورتی که ما امروز می‏ بینیم در آمده باشند، می‏ بایست رشد زیادی طی مدت زمان تکامل جهان داشته باشند. اینکه این رشد چگونه محقق شده هنوز به صورت سوال باقی‏ مانده است.

ناوگانی از تلسکوپ‏ های جدید، از جمله آرایه بزرگ تلسکوپ‏ های میلی‏متری و زیر‏میلی‏تری آتاکاما، به منجمان کمک خواهند کرد تا این کوازارها را با دقت بیشتری مورد مطالعه قرار دهند و تخمین خود را از جرم کهکشان‏ های اولیه بهبود ببخشند. اما منشاء ابرسیاهچاله‏ ها هنوز یک معمای بزرگ است. کوازارها مربوط به دوره‏ هایی هستند که جهان تنها 1 میلیارد سال عمر داشت. این یعنی ابرسیاهچاله‏ ها فرصت بسیار کمی برای شکل‏ گیری داشته‏ اند. یک ایده پیشنهادی این است که سیاهچاله ‏ها از درهم ‏فروپاشی ستارگانی با جرمی بیش از 100 برابر جرم خورشید ایجاد شده‏ اند. اما اولین ستارگان چند صد میلیون سال پس از انفجار بزرگ شکل‏ گرفتند که زمان کافی برای شکل‏گیری سیاهچاله‏ های کوچک، به عنوان هسته ی ایجاد کننده سیاه‏چاله‏ های بزرگ‏تر، باقی نمی‏ گذارد. احتمال دیگری که وجود دارد این است که سیاهچاله‎ها مستقیما از درهم‏فروپاشی ابرهای گازی شکل‏ گرفتند و منجر به تشکیل ابرسیاهچاله‏ هایی با جرمی بین 1000 تا 1 میلیون برابر جرم خورشید شدند

منشا و سیر تکاملی عطارد آشکار شد

فضاپیمای مارینر 10، این سیارۀ کوچک را طی سه پرواز در سالهای 1975- 1974 مورد بررسی قرار داد. اما از آنجایی که همواره تنها نیمی از عطارد بر ما نمایان است٬ این سیاره در میان سیارات زمین گون (عطارد٬ زهره٬ زمین و مریخ) کمتر شناخته شده است. در 6 اکتبر 2008 (15 مهر1387) فضاپیما‌ی فاصله یاب، ژئوشیمی، محیط فضایی و سطحی عطارد که به طور خلاصه فضاپیمای مسنجر (MESSENGER) خوانده می شود، دومین پرواز کم ارتفاع خود را از نزدیکی این سیاره آغاز کرد. مسنجر پس از گذشت بیش از 30 سال (از مأموریت مارینر10) برای نخستین بار نمایی کلی از عطارد را آشکار کرده است. محققان با استفاده از تصاویر چندطیفی̗ با وضوح بالا، نه تنها الگوی این کره را به صورت تقریبا کامل مشخص کردند بلکه اقدام به تشخیص ترکیبات پوسته‌ی سیاره و تاریخ نگاری̗ منشاء و سیر تکاملی آن نیز کرده ‌اند.

اگر‌چه هسته‌ی عطارد به صورتی غیر عادی بزرگ است (همین امر موجب شده است در بعضی مواقع سیارۀ آهن نام گیرد)٬ عموما گمان می‌رود درون این سیاره مشابه درون زمین و مریخ باشد. سطح عطارد با حفره‌های قدیمی و دشت‌های هموار پوشیده از خاک خاکستری دانه‌ریز (یا سنگ پوش) در ظاهر به سطح ماه شباهت دارد. پوستۀ ماه و عطارد بر خلاف پوستۀ زمین که پیوسته در حال تغییر شکل ناشی از فرآیند‌هایی همچون تکتونیک صفحه‌ای است٬ نسبتا ساکن هستند

«برت دنوی»(Brett Denevi)، عضو موسسۀ تحقیقات زمین و فضای دانشگاه آریزونا٬ گفت: "‌سطح عطارد نکته‌ای بنیادی از چگونگی شکل‌گیری و تکامل سیاره را به ما می‌گوید٬ برخی از شواهد موجود پیش از مسنجر بر شباهت پوستۀ عطارد با ماه دلالت می‌کند که همین امر منجر به پیش­فرضی شد که بر مبنای آن عطارد در مسیری مشابه با شکل‌گیری ماه شکل گرفته است و شرایط و خصوصیات آتشفشانی عامل دوم محسوب می‌شود".

تحقیقات دنوی که به تازگی منتشر شده است٬ گسترده بودن شرایط آتشفشانی که تقریبا در تمام سیاره دیده می‌شود را بر روی عطارد تایید کرد و این نشان می‌دهد که پوسته‌ی ضخیم عطارد ممکن است در اثر فعالیت‌های مکرر آتشفشانی شکل گرفته باشد.

دنوی و همکارانش در حین نقشه‌برداری از انواع اصلی نواحی زمین شناختی٬ سه نوع ناحیه‌ی اصلی بر روی عطارد را تفکیک کردند: دشت‌های هموار٬ ناحیه میانی و موادی با بازتابش اندک (LRM). وی افزود: "از این سه٬ دشت‌های هموار نوع اصلی به شمار می‌رود. این نواحی در حدود 40 درصد از سطح سیاره را پوشش می‌دهند که اغلب منشا آتشفشانی دارند".

قمر مریخی دیموس از دید MRO

مریخ دارای دو قمر بسیار کوچک است به نام های فوبوس و دیموس . تصویر فوق به تازگی با دوربین هریس (HiRISE ) که بر روی مدارگرد اکتشافی مریخ ( MRO) قرار دارد ، گرفته شده است . این تصویر کوچکترین قمر مریخ یا همان دیموس را نشان می دهد . این قمر نه تنها در بین اقمار مریخ بلکه کوچکترین قمر شناخته شده در کل منظومه شمسی است ، چرا که دو سر آن تنها 15 کیلو متر از یکدیگر فاصله دارند . این قمر مریخ در سال 1877 میلادی و توسط یک منجم آمریکایی به نام آساف هال (Asaph Hall) کشف شد که در رصد خانه نیروی دریایی آمریکا واقع در واشنگتون دی سی (Washington D.C) کار می کرد . موجودیت دو قمر برای سیاره مریخ تقریباً در سال 1610 میلادی توسط جوهانس کپلر (Johannes Kepler ) پیش بینی شد . این منجم کسی بود که قانون حرکت سیارات را ارائه داد . در این ضمینه پیش بینی او مبنی بر اصول علمی نبود اما نوشته ها و ایده های او آن قدر قدرتمند و پرنفوذ بودند که تاثیر دو قمر مریخی را حتی می توان در کارهایی مانند کتاب جاناتان سویفت (Jonathan Swift ) با نام سفر های گالیور دید . این کتاب در سال 1726 میلادی یعنی حدود 150 سال قبل از کشف واقعی این دو قمر نوشته شده است .

ماهی کله اسبی در ابر ماژلانی بزرگ

این مکان قابلیت تبدیل شدن به چراگاه ماهیان کله اسبی را دارد . جرم سیاه رنگی که در سمت راست تصویر دیده می شود در حقیقت ستونی دودی شکل از گرد و غبار است که طول آن به 20 سال نوری می رسد . این ساختار غباری که به شکل عجیبی در آمده در ابر ماژلانی بزرگ در همسایگی ما قرار دارد . این ساختار از نظر فرم ستاره ها بسیار شبیه به سحابی رتیل توسعه یافته است . این سحابی فعال در حال ساخته شدن توسط یک خوشه ستاره ای به نام NGC 2074است که مرکز آن در راستای باریکه ماهی کله اسبی در بالای تصویر قابل رویت است . تصویر رنگی بالا توسط دوربین دوم میدان دید باز سیاره ای هابل در سال قبل و در صد هزارمین گردش آن به دور زمین گرفته شده است . همچنان که ستاره های جوان در این خوشه ستاره ای قرار دارند نور و چرخششان به آهستگی کم تر می شود که این امر تا یک میلیون سال بعد باعث ایجاد ستون های غبار بیشتری خواهد شد

در قلب کژدم

در قلب سحابی عظیم کژدم، حباب های عظیم گاز پرانرژی، رشته های طولانی از غبار تاریک و ستارگان پرجرمی قرار دارند. در مرکز این سحابی، اجتماعی از ستارگان قرار دارند که به دلیل فشردگی، زمانی به عنوان یک ستاره شناخته می شد. این خوشه ستاره ای، که به R 136 و NGC 2070 ، مشهور است، در بالای مرکز این تصویر دیده می شود. این خوشه خانه تعدادی ستاره جوان داغ است. نور پرانرژی این ستارگان، پیوسته گازهای این سحابی را برانگیخته می کند و باعث ایجاد حباب های گاز و رشته های غبار تاریک می شود. سحابی کژدم، که به 30-Doradus (ماهی زرین) نیز مشهور است، یکی از بزرگترین مناطق ستاره سازی است که تاکنون ساخته شده است. عکس از: ESA, NASA, ESO, & Danny LaCrue

میماس، قمری کوچک با دهانه ای بزرگ

چیزی که با میماس برخورد کرد، هرچه که بود، تقریباً نابودش کرد. آن چه که اکنون باقی مانده یکی از بزرگترین دهانه های برخوردی بر روی یکی از کوچکترین قمرهای زحل است. این دهانه که به یاد بود کاشف میماس در سال 1789 یعنی سر ویلیام هرشل، دهانه ی هرشل نام گرفته ، تقریباً 130 کیلومتر گستردگی دارد و در بالا به تصویر کشیده شده است. جرم اندک میماس گرانشی سطحی تولید می کند که فقط به اندازه ای قدرت دارد که بتواند یک جرم آسمانی کروی شکل را پدید آورد و به اندازه ای هم ضعیف است که اجازه ی شکل گیری چنین عوارض سطحی بزرگی را بدهد. میماس به طور عمده از یخ آب به همراه مقادیر پراکنده ای سنگ تشکیل شده است – پس به درستی از آن با عنوان یک گلوله ی برفی بزرگ کثیف نام برده می شود. تصویر بالا هنگام پرواز کنار گذر فضاپیمای روباتیک کاسینی در آگوست 2005 گرفته شده است. این فضاپیما هم اکنون در مداری به دور زحل قرار دارد. عکس از: Cassini Imaging Team, ISS, JPL, ESA, NASA

هابل و آتلانتیس در کنار یکدیگر

در چهارشنبه، 13 می، دو جرم کوچک، کم جزئیات و با سرعت زیاد از مقابل صفحه خورشیدی گذشتند. آنها لکه های خورشیدی نیستند بلکه نمایی از نیمرخ شاتل آتلانتیس و تلسکوپ فضایی هابل در کنار هم هستند. برای ثبت این تصویر واضح از این مدارگرد ها در مقابل خورشید، منجم با دقت دوربین و تلسکوپ خود را در مکانی با 5 کیلومتر دید و در حدود 100 کیلومتری جنوب پایگاه فضایی کندی در فلوریدا، قرار داده است. او سرعت شاتر دوربین خود را بر روی یک هشت هزارم ثانیه قرار داده و در ساعت 12:17 از این دو مدارگرد که در فاصله حدود 600 کیلومتری قرار دارند و با سرعت 7 کیلومتر بر ثانیه حرکت می کردند، تصویر برداری کرده است. کل مدت عبور از مقابل خورشید 0.8 ثانیه به طول انجامیده است. در تصویر بزرگ تر، شاتل آتلانتیس در حال نزدیک شدن به هابل برای انجام الحاق به آن است. پنجشنبه فضانوردان یک سری از راهپیمایی های فضایی را در جهت تعمیرات قطعات هابل و آماده نمودن آن برای آخرین ماموریت آن، آغاز نمودند.عکس از: Thierry Legault

ایا شاتل آتلانتیس اسیب دیده است؟

ناسا اعلام کرد: شاتل اتلانتیس در لحظه پرتاب دچاره صدمات جزئی در قسمت حفاظ گرمایی شده ا

به گزارش مهر حداقل چهار سفال ویژه حفاظ گرمایی شاتل اتلانتیس در لحظه پرتاب این فضاپیما دچاره آسیب دیدگی شده اند.

ناسا در این خصوص اعلام کرد: یک شکاف 53cm روی این 4 سفال ایجاد شده است.

براساس گزارش لس آنجلس تایمز به اعتقاد اعضای تیم سرپرست این ماموریت صدمات وارد شده به سفالها نگران کننده نیستند و خطری فضانوردان این شاتل را تهدید نمیکند.

M97: سحابی بوف

سحابی بوف در فاصله‌ی 2600 سال نوری و در سوی کف پیاله‌ی دب اکبر٬ بر بلندای آسمان نشسته است. این جرم که با عنوان M97 در فهرست مسیه ذکر شده است٬ با شکل کروی خود و وجود دو چشم بزگ تیره یاد‌آور بوفی است که به روبرو چشم دوخته است. سحابی بوف که یکی از کم‌سو ترین اجرام فهرست مسیه به شمار می‌رود٬ یک سحابی سیاره‌ای است. پوشش گازی تابان پیرامون این سحابی از ستاره‌ی خورشید مانند در حال مرگی است که سوخت هسته‌ای آن رو به اتمام است. در واقع سحابی بوف چشم اندازی بر خورشید 5میلیارد سال آینده است٬ هنگامی که سوخت آن به پایان می‌رسد. این سحابی به شکلی که ملاحظه می‌شود٬ بیش از دو سال نوری - اندازه‌ای در حدود 2000 برابر منظومه‌ی شمسی- گسترش دارد. تصویر رنگی زیبای فوق جزئیات قابل ملاحظه‌ای از بوف کیهان را به نمایش می‌گذارد. این تصویر ترکیبی از تصاویری است که از فیلتر‌های باند باریک در یک نوردهی 24 ساعته بدست آمده است. کاری از: Keith Quattrocchi

عصر امروز (حدود 16:30 به وقت تهران) اولین راهپیمایی فضایی خدمه آتلانتیس با موفقیت انجام شد

«جان گرونسفلد»(John Grunsfeld) و «درو فوستل» (Drew Feustel)، دو تن از متخصصان چهارمین ماموریت تعمیر هابل ، حدود ساعت 16:30 عصر امروز اولین راهپیمایی فضایی خود را آغار کردند

آنها در این ماموریت 6.5 ساعته دوربین سیاره ای گسترده میدان تلسکوپ هابل را با یک دوربین گسترده میدان دیگر تعویض کردند. دوربین جدید به هابل این امکان را می دهد تا تصاویری بزرگ مقیاس و با جزئیات بیشتر و شفاف تر را در گستره ای از رنگها تهیه کند. آخرین وظیفه آنها در این ماموریت نصب یک قفل مرکزی به منظور سریعتر باز و بسته شدن درهای تلسکوپ هابل است.

40 دقیقه پس از پرتاب، هرشل و پلانک اولین سیگنال های رادیویی خود را مبنی بر جدایی موفقیت آمیزشان از سکوی پرتاب و سالم بودنشان به زمین مخابره کردند.

هرشل –مسافر بالانشین در این ماموریت- در نخستین ساعات بامداد امروز (حدود ساعت 01:08 صبح به وقت تهران) در ارتفاع 1150 کیلومتری برفراز سواحل شرقی آفریقا از طبقۀ بالایی موشک آریان5 جدا شد. 1.5 دقیقه بعد، سازه نگهدارندۀ پلانک جدا شد و 30 ثانیه پس از آن پلانک، در ارتفاع حدود 1700 کیلومتری، آریان 5 را ترک کرد. هر دو ماهواره، بلافاصله پس از جدایی شان از آریان5، سامانه های مخابراتی و کنترل وضعیت خود را روشن کردند تا جهت گیری شان را تصحیح و اولین ارتباط فضایی خود را با زمین برقرار کنند. سیگنالهای ارسالی از سوی هر دو ماهواره، توسط آنتن 35 متری ESA در استرالیا با موفقیت دریافت شد.

کاوشگرهای هرشل و پلانک امروز پنجشنبه ساعت 17:42 به وقت تهران توسط یک موشک آریان 5 به فضا پرتاب می شوند. مراحل این پرتاب به صورت زنده پخش خواهد شد

پس از پرتاب، هرشل و پلانک به سمت نقطه دوم لاگرانژی زمین، L2، می‏روند، جایی که می ‏توانند در یک مدار مستقل فعالیت ‏های خود را انجام دهند. L2 نقطه‏ ای ثابت از سیستم زمین- خورشید است که در طرف شب زمین قرار دارد. از این لحاظ L2 موقعیت ایده ‏آلی برای هرشل و پلانک به شمار می‏ رود چرا که می‏ توانند ابزارآلات حساس خود را از تابش‏ های مضر خورشید محافظت کنند. اگر این دو کاوشگر در نزدیک مدار زمین قرار می‏ گرفتند، گرمای ناشی از زمین، ماه و خورشید باعث کاهش حساسیت ابزارهای رصدی می‏ گردید.

دو دقیقه و نیم پس از پرتاب، موشک‏های تقویت‏ کنندۀ (بوسترها) آریان 5 از آن جدا می‏ شوند. بخش فوقانی موشک 9 دقیق پس از پرتاب از آن جدا شده و موتورهای آن روشن می‏ شوند. هفده دقیقه بعد، هرشل از پرتاب‏گر جدا می‏ شود. دو دقیقه پس از آن نیز پلانک از بخش فوقانی جدا می‏ شود و به سمت L2 به مسیر خود ادامه می‏دهد. با توجه به این‏که پرتاب‏گر هر دو ماهواره را در مسیر مستقیم به سمت L2 قرار می‏ دهد، هرشل و پلانک نیازی به تصحیح مسیر خود نخواهد داشت. اما هر دو کاوشگر پس از رسیدن به L2 باید یک بار مدار خود را اصلاح نمایند. هرشل 24 ساعت و پلانک 30 ساعت پس از پرتاب این تصحیح را انجام خواهد داد. بسته ای که حاوی کاوشگرهای هرشل و پلانک است، 11 متر طول، 4.5 متر عرض و 5.7 تن وزن دارد. جدول زمان‏بندی مراحل مهم قبل و پس از پرتاب رویداد زمان سپری شده قبل/بعد از پرتاب زمان به وقت تهران حرکت به سمت سکوی پرتاب 1- روز 23 اردیبهشت دستور پرتاب/عدم پرتاب 00:06:30 - 24 اردیبهشت، 17:35 پرتاب 0 17:42 جداشدن موشک‏های تقویتی آریان 5 00:02:18 + 17:44:18 جدا شدن بخش فوقانی 00:08:55 + 17:50:55 جدا شدن هرشل 00:25:58 + 18:07:58 جدا شدن پلانک 00:28:29 + 18:10:29 اولین ارتباط با هرشل و پلانک 00:37:00 + 18:19:00 آغاز ماموریت هرشل و پلانک 2 + روز 26 اردیبهشت 1388

سحابی عروس دریایی فراری

سحابی کم نور و فراری عروس دریایی در این منظره میدان دید باز تلسکوپی به دام افتاده است. سحابی عروس دریایی در جهت قوس برآمده روشنتر با شاخکهای خطرناک آویزانش در حال انتشار است و با دو ستاره زرد رنگ مو و اتا جوزا(دوپیکر) در پای دوقلوی سماوی، احاطه شده است. درواقع، عروس دریایی کیهانی قسمتی دیده شده از باقیمانده ابرنواختری IC443 ، ابر باقیمانده در حال وسعت از یک ستاره پرجرم که منفجر شده است، به شکل حباب است. نور حاصل از انفجار برای اولین بار بیش از 30000 سال پیش به سیاره زمین رسیده است. شبیه پسر عمویش در آبهای فیزیک نجومی باقیمانده ابرنواختری سحابی خرچنگ، IC443 بعنوان لنگرگاه یک ستاره نوترونی، باقیمانده هسته ستاره فروپاشیده شده، شناخته میشود. سحابی نشری شارپلس 249 منطقه بالای سمت چپ را پرکرده است. سحابی عروس دریایی حدود 5000 سال نوری ما است. در این فاصله، این تصویر تقریبا 200 سال نوری پهنا دارد. Gerhard Bachmayer

در ماموریت جدید شاتل آتلانتیس، یکی از قطعات الکترونیکی هابل بطور کامل با قطعه ای کوچکتر و کم حجم تر بهینه سازی خواهد شد.

تصویری هنری از تلسکوپ فضایی جیمز وب که قرار است جانشین هابل شود

شاتل فضایی آتلانتیس بر روی سکوی 39A، یک روز پیش از پرتاب (بزرگی سازه و شاتل را با کامیون های پایین تصویر مقایسه کنید)

دانشمندان و مهندسین به این نتیجه رسیدند که می توانند از فن آوریهای نوینی که در ساخت تلسکوپ فضایی جیمز وب ناسا (JWST) –که از آن به عنوان جانشین هابل یاد می شود- بکار رفته است در بالا بردن کیفیت داده های دوربین پیشرفتۀ مساحی هابل (ACS) استفاده کنند. فضانوردان این قطعه جدید را دو روز پیش (۲۱ اردیبهشت ۸۸) در چهارمین ماموریت تعمیر هابل (SM4) توسط شاتل آتلانتیس به فضا بردند. این قطعه یک مدار یکپارچۀ اختصاصی کوچک است که به نام مدار یکپارچه کاربردی ویژه (ASIC) شناخته می شود و با نصب آن، صفحه مدار های الکترونیکی در یک بستۀ کوچک قرار می گیرند. این قطعه برروی دوربین پیشرفته مساحی هابل (ACS) نصب خواهد شداین قطعه بخش جدیدی از جعبه الکترونیک CCD هابل است که فضانوردان آن را برروی دوربین معیوب پیشرفته مساحی نصب خواهند کرد تا بار دیگر این دوربین کار خود را آغاز کند. ASIC ولتاژ تولیدی توسط ابزارهای آشکارساز را می خواند و آنها را به سیگنال های دیجیتالی (علاﺋم عددی) تبدیل می کند که این سیگنال ها توسط دیگر ابزارهای الکترونیکی فضاپیما به زمین ارسال می شوند. CSIA که قرار است برروی هابل نصب شود همان الگویی را دارد که برای تلسکوپ فضایی جیمز وب بکار گرفته شده است با این تفاوت که این بسته الکترونیکی برای استفاده در هابل با شرایط محیطی متفاوتی از قبیل دما و محیط الکترونیکی جدید، وفق داده شده است. محیطی که این دو تلسکوپ فضایی در آن کار می کنند از نظر دمایی چگونه است؟ تلسکوپ هابل در مدار پایین به دور زمین می چرخد و فاصلۀ آن از سطح زمین در حدود ۵۶۰ کیلومتر است. در مقابل تلسکوپ فضایی جیمز وب در فاصله ی ۶۲۱۵۰۰ کیلومتری از زمین(در نقطه دوم لاگرانژی) قرار می گیرد و در طول موج فروسرخ فعالیت می کند. باید در نظر داشت که در این طول موج، گرمای دفع شده توسط مدارهای الکترونیکی اثر نامطلوبی بر داده های دوربین فروسرخ خواهند گذاشت در نتیجه طراحی ASIC به گونه ای است که انرژی خیلی اندکی مصرف کند تا ابزارهای رصدی و الکترونیکی این تلسکوپ، سرد باقی بمانند. ابزار ACS تلسکوپ هابل به تابش الکترومغناطیسی در رده طیفی مرﺋﻰ و فرابنفش حساس است و در طیف فروسرخ غیر فعال است. در هابل نور ستارگان بر قطعه الکترونیکی CCD می نشیند و این قطعه باید تا حد امکان سرد باقی بماند تا نوفۀ (noise) گرمایی حاصل از گرم شدن مجموعۀ آشکارسازها را کاهش دهد. با این همه، حساسیت CCD مورد استفاده در حسگرهای فروسرخ تلسکوپ جیمز وب نسبت به گرما، خیلی بیشتر از DCC هابل است و تاثیر به مراتب بدتری بر آن خواهد گذاشت در سال ۲۰۰۷ تلسکوپ 2/2 متری دانشگاه هاوایی در موناکی، فن آوری ASIC را به صورت چهار مدار الکترونیکی کوچک امتحان کرد. از آن زمان تا کنون داده های علمی توسط این ابزار تولید می شود و دانشمندان، تجربه کار با این ابزار را به دست آورده اند. آنها منتظر بدست آوردن اولین تجربه خارج از جو این ابزار برروی هابل هستند. ماموریت تعمیر شماره ٤، آخرین پرواز شاتل برای تعمیر و بهینه سازی تلسکوپ فضایی هابل خواهد بود. در این راه پیمایی فضایی، فضانوردان دو ابزار جدید را به هابل وصل می کنند، دو ابزار غیرفعال را تعمیر می کنند و اجزای دیگر را تعویض می کنند تا تلسکوپ تا سال ٢٠١٤ به صورت عملیاتی باقی بماند. یکی از مهمترین اهداف این ماموریت، نصب دوربین میدان دید گستردۀ ٣ (WFC3) و ابزار طیف نگار منشا کیهانی (COS) خواهد بود. ابزار WFC3 برای بررسی و مطالعه ی انرژی تاریک، جمعیت ستارگان در کهکشانهای دیگر و رصد کهکشان های دوردست که تا قبل از این هابل قادر به شکار کردن آنها نبوده است، خواهد بود. قابلیت ابزار ACS با وجود دامنۀ منحصر به فرد WFC3 افزایش می یابد و این دو ابزار مکمل یکدیگر می شوند. تلسکوپ فضایی هابل می تواند با به کار انداختن هر دو ابزار با یکدیگر، قابلیت تصویربرداری خود را دوچندان کند.

ناسا طی هشداری اعلام کرد یک توفان خورشیدی که در سال ۲۰۱۲ به زمین می رسد موجب خواهد شد تا برق تمام دنیا خاموش شود

در هشدار ناسا و آکادمی ملی علوم آمده است که میلیونها نفر در سال ۲۰۱۲ بدون برق و در نتیجه بدون غذا و دارو خواهند ماند و تمام یخچالها، تلفنهای همراه و ماهواره ها خاموش می شوند. از ماه دسامبر فعالیت خورشید به آهستگی رو به افزایش می رود. نیروی مغناطیسی این ستاره هر ۱۱ سال یکبار به نقطه ای می رسد که در آن اوج پدیده های فورانهای خورشیدی و پرتاب تاجهای خورشیدی بزرگ مشاهده می شود. این پدیده ها منجر به آزاد شدن میزان زیادی انرژی و تشعشعات می شود. این فورانها می تواند به زمین نیز برسد و منجر به ایجاد توفانهای ژئومغناطیسی زمین شود. اتمسفر زمین می تواند از این برخوردها خود را مصون نگه دارد اما خسارات جدی را بر روی ساختارهای اجتماعی و اقتصادی روی زمین وارد می کند. ستاره شناسان این پدیده ها را از سال ۱۸۵۹ رصد کرده اند. در آن زمان یک توفان ژئومغناطیسی ویژه در خطوط تلگراف اروپا و آمریکا اختلال ایجاد کرد. در ماه می ۱۹۲۱ توفان دیگری بسیاری از خطوط برق و تلفن را در دو سر اقیانوس اطلس خارج از استفاده کرد. در گزارش ۱۳۲ صفحه ای ناسا و آکادمی ملی علوم آمده است: “انرژی برق کلید فناوری جامعه مدرن امروزی است و تمام زیرساختها و سرویسها به آن وابسته هستند. اگر توفان سال ۱۸۵۹ امروز اتفاق بیفتد به طور حتم خسارتهای اجتماعی و اقتصادی وسیعی برجای خواهد گذاشت.” براساس گزارش نیوساینتیست، در سال ۱۹۸۹ شش میلیون نفر در کبک کانادا به مدت ۹ ساعت به سبب یک توفان ژئومغناطیسی که ۱۰ برابر ضعیف تر از توفان سال ۱۹۲۱ بود بدون برق ماندند. اگر حادثه ای مشابه آنچه که در سال ۱۹۲۱ رخ داد تکرار شود تعداد افراد بدون برق به ۱۳۰ میلیون نفر افزایش خواهد یافت و تکرار حادثه ای مشابه سال ۱۸۵۹ که بسیار قویتر از توفان ۱۹۲۱ بود دو هزار میلیارد دلار خسارت وارد خواهد کرد. به گفته دانشمندان ناسا، اوج بعدی این توفانهای خورشیدی بین سالهای ۲۰۱۲ و ۲۰۱۳ خواهد بود که جامعه علمی هنوز بر سر شدت فعالیت خورشید در این دوره جدید به توافق نرسیده اند.

شاتل فضایی آتلانتیس دقایقی پیش (حدود 22:35 دقیقه به وقت تهران) مرکز فضایی کندی را به مقصد تلسکوپ فضایی هابل ترک کرد.

در همین رابطه: دوشنبه 21 اردیبهشت / 14:21 عصر ه گزارش پایگاه اطلاع رسانی ناسا، شامگاه امروز شاتل فضایی آتلانتیس با هفت سرنشین زمین را برای انجام آخرین ماموریت تعمیر تلسکوپ هابل ترک می کند. مشخصات زمانی این ماموریت به شرح ذیل است: نام ماموریت: STS-12 نام مدارگرد: آتلانتیس تاریخ پرتاب: دوشنبه 11 می 2009/21 اردیبهشت 88 ساعت پرتاب: 2:01 p.m. EDT(زمان EDT چهار ساعت از زمان استاندارد جهانی (UT) عقب تر است) نام سکوی پرتاب: 39A مدت ماموریت: 11 روز تاریخ فرود آتلانتیس: 22 می 2009/1 خرداد 88 زمان فرود: 11:41 a.m. EDT محل فرود: پایگاه فضایی کندی، فلوریدا میل مداری: 28.5 درجه طبق اعلام سخنگوی ناسا در این ماموریت، شاتل اندیور (مستقر در سکوی پرتاب 39B در نزدیکی سکوی 39A) نیز در وضعیت آماده باش قرار دارد تا در صورت نیاز و رخ دادن هرگونه حادثه ای، ماموریت نجات فضانوردان آتلانتیس را آغاز کند

GRB090423: دورترین انفجار ثبت شده

یک انفجار بسیار قوی که در میان فضای مرئی آشکارا دیده شده است هفته پیش در تابش گاما توسط رصدخانه فضایی سوییفت ناسا ثبت شده است. پرتو گامای انفجاری که هفته پیش ثبت شده است تمایل به سرخ 8.2 را نشان داده است، دورتر از آن که کسی کهکشانی، کوازار، یا ابرنواختر مرئی بشناسد، دورترین انفجاری از هرگونه که تا به حال یافت شده است را بوجود آورده است. GRB090423 تنها 630 میلیون سال پس از مهبانگ منفجر شده است، زمانی بسیار زودتر از آن که منجمان دلیل مستقیمی برای وجود چیزی انفجارپذیر قبل از آن داشته باشند. پستاب فروسرخ کم نور GRB090423 توسط بزرگترین تلسکوپهای زمینی در حدود همان دقایقی که کشف شد، بدست آورده شده است. پستاب که در تصویر بالا مدور شده است توسط تلسکوپ بزرگ جمینی شمالی در هاوایی، ایالات متحده گرفته شده. یک احتمال هیجان انگیز این است که این پرتو گامای انفجاری برای یکی از اولین ستاره های متولد شده رخ داده است و تولد یکی از سیاهچاله های اولیه را اعلام میکند. به طور حتم، GRB090423 اطلاعات بی همتایی از یک مبدا تاریخی کشف نشده در جهان ما را عرضه میکند.کاری از: Gemini Observatory / NSF / AURA, D. Fox & A. Cucchiara (Penn State U.), and E. Berger (Harvard Univ.)

قاب شده توسط ابرها

هنگام شفق محو عصر یکشنبه گذشته یک هلال ماه جوان در امتداد افق غربی نمایان شد. ماه جوان همچنین آسمان را با خوشه دوست داشتنی پروین و سیاره سرگردان عطارد تقسیم کرد. این منظره آسمانی آرام توسط ابرها در سلسی انگستان، قاب شده است، و یک منظره مشابه در تمام زمین نمایان بود. خوشه پروین از زیر بانک ابرها پدیدار شده و هلال ماه باریک روشن شده از نور خورشید زیاد نوردهی شده است. هنوز قسمت شب و تاریک ماه به طور موثری توسط زمین تاب روشن و آشکار است. سیاره داخلی و روشن عطارد نزدیک پایین میدان دید قرار دارد. عطارد نزدیک خوشه پروین، اندکی در غرب بعد از غروب خورشید در طی روزهای آتی باقی میماند، یک مقارنه مداوم از سیاره و خوشه که رصدی تقریبا عالی به منظره دوربینهای دوچشمی تقدیم میکند.کاری از: Pete Lawrence (Digital-Astronomy)

کهکشان وال

شرح: NGC 4631 کهکشانی بزرگ، زیبا و مارپیچی است. این کهکشان که از لبه رویت می شود، در فاصله حدود 25 سال نوری از ما و در صورت فلکی نامی سگان شکاری واقع شده است. شکل گوه ای کهکشان که تا حدودی نیز انحراف دارد آن را شبیه به یک شاه ماهی نمایان می کند و از این رو نام عمومی این کهکشان وال می باشد. همچنین این کهکشان اندازه ای برابر با کهکشان راه شیری دارد. در این تصویر با شکوه و رنگی، هسته زرد کهکشان، ابرهای غباری و تیره، خوشه های ستاره ای روشن به رنگ آبی و زایشگاه های ستاره ای به رنگ سرخ به راحتی قابل تشخیص هستند. کهکشان همدم کهکشان وال با نام ان جی سی و از نوع بیضوی، در بالای آن واقع شده است. کهکشان دیگری که در دید نیست نیز در لبه پایین و منحرف کهکشان وال واقع شده است، این جرم که شکلی همچون چوگان هاکی دارد NGC 4627 نام دارد. انحرافات و اختلالاتی که در دنباله های گازها و غبارها، در دیگر طیف ها، وجود دارد حاکی از آن است که هر سه کهکشان در گذشته با یکدیگر رو به رویی نزدیکی داشته اند. کهکشان وال همچنین برای داشتن فورانی از گازهای داغ درخشان، در پرتو ایکس، نیز مشهور است. عکس از: Adam Block, Mt. Lemmon SkyCenter, U. Arizona Guest Astronomers: Tom Bash and Craig Gates

سحابی اسکیمو از چشم هابل

در سال 1787، ویلیام هرشل ستاره شناس، سحابی اسکیمو را کشف کرد. NGC 2392 از زمین، شبیه سر آدمی است که یک کلاه پوستی پوشیده باشد. در سال 2000، تلسکوپ فضایی هابل از سحابی اسکیمو تصویربرداری کرد. سحابی از فضا چنان تصویر پیچیده ای را از ابرهای گازی شکل به نمایش می گذارد که به طور کامل قابل درک نیست. سحابی اسکیمو به وضوح یک سحابی سیاره نما است و گازهایی که در بالا مشاهده می شوند از لایه های خارجی ستاره ی خورشید مانندی که تنها متعلق به 10000 سال پیش است، ترکیب شده اند. رشته هایی درونی تری که در بالا قابل مشاهده اند، به همراه بادهای قدرتمندی از ذرات ستاره ی مرکزی خارج می شوند. صفحه ی خارجی از رشته های نارنجی رنگ غیرعادی ای که طولشان با مقیاس سال نوری سنجیده می شود تشکیل شده است. سحابی اسکیمو تقریباً یک سوم سال نوری گستردگی داشته و درون کهکشان راه شیری ما، در فاصله ی تقریباً 3000 سال نوری، و در راستای صورت فلکی دوپیکر (Gemini ) قرار گرفته است. عکس از: Andrew Fruchter (STScI) et al., WFPC2, HST, NASA

تيتان در آنسوي حلقه ها

هنگامي كه به مدار زحل مينگريد مطمئن باشيد كه يك منظره مهيج از انطباق قمرها و حلقه‌ها خواهيد ديد. يكي از اين چشم انداز بديع، قابل مشاهده بودن فضاپيماي كاسيني در حال گردش به حول مدار زحل است. در آوريل 2006، كاسيني تصويري از حلقه‌هاي A و F ثبت كرد به طوري كه امتداد حلقه‌هاي زحل، مانند پوشش لكه وار تيتان را نيز در بر گرفته بود. نزديك به حلقه‌ها و در بالاي تيتان تنها اپيمدئوس ظاهر شده، قمري كه مداري خارج از حلقهF دارد. فضاي تاريك در حلقه A شكاف انكه نام دارد، اگرچه چندين حلقه متوسط و حتي قمر كوچك در قلمرو چوپان نيز در آنجا قرار دارد. كاسيني و كنجكاوان زمين منتظر رسيدن زحل به نقطه اعتدالين زحلي در تابستان آتي هنگامي كه صفحه حلقه سياره همخط و بسوي خورشيد خواهد بود، هستند.انتظار مي‌رود پره‌هاي اسرار آميز و سايه‌ها قابل مشاهده باشند كه اين شرايط يك سرنخي در مورد خاصيت خرده‌هاي حلقه‌هاي زحل به ما مي دهد. عكس از: Cassini Imaging Team, ISS, JPL, ESA, NASA

هاله ای برای NGC6164

شرح: سحابی نشری زیبای NGC6164 توسط یک ستاره ی رده ی O درخشان، داغ و نادر، با جرمی حدود 40 برابر خورشید به وجود آمده است. این ستاره تنها 3 تا 4 میلیون سال سن دارد و در مرکز ابر کیهانی دیده می شود. 3 تا 4 میلیون سال دیگر این ستاره ی پر جرم، زندگی خود را با یک انفجار ابرنواختری به پایان می رساند. خود سحابی یک تقارن دو قطبی دارد و گستردگی آن حدود 4 سال نوری است. این وضعیت ظاهری آن را به سحابی سیاره نما که بسیار آشناتر است شبیه می کند - پوشش هایی از گاز که ستاره های خورشید مانند در حال مرگ را دربرمی گیرند. همچنین همانند بسیاری از سحابیهای سیاره نما، NGC6164 دارای یک هاله ی کم نور و گسترده است که در این تصویر عمیق تلسکوپی از منطقه، آشکار شده است. مواد موجود در این هاله که به درون فضای میان ستاره ای گسترده شده اند احتمالاً متعلق به مرحله ای از فعالیت پیشتر ستاره ی رده ی O هستند. منظره ی آسمانی باشکوه، ترکیبی از داده های تصویری باند باریک از گاز درخشان و داده هایی با باند پهن از زمینه ی ستاره ای احاطه کننده ی گاز است. NGC6164 در فاصله ی 4200 سال نوری از ما در صورت فلکی جنوبی گونیا قرار دارد. عکس از: Don Goldman