فورانهای NGC1097

کهکشان عجیب NGC 1097 در فاصله 45 میلیون سال نوری از ما و در صورت فلکی جنوبی کوره، قرار گرفته است. همدم کوچک کهکشانی آن در پایین – سمت چپ مرکز کهکشان، قرار گرفته و به نظر می آید که در بازوهای مارپیچی این کهکشان پنهان شده است؛ اما به هر حال این ویژگی بخصوص کهکشان NGC 1097 نیست. در عوض، این تصویر با نوردهی بسیار زیادی توانسته است ویژگی کم نور این کهکشان یا همان فوران های مرموز آن را به تصویر بکشاند. یکی از این فوران ها در خارج از بازوهای پر نور کهکشانی و در پایین – سمت راست کهکشان دیده می شود. در حقیقت چهار فوران کم نور تر دیگر هم در تصاویر نور مرئی از NGC 1097 ، شناسایی شده اند. فوران ها با آثاری از موج پرتو های ایکس، در هسته این کهکشان هم دیده می شوند. اما ممکن است رد های فسیل شده و به جای مانده ازفوران ها، مربوط به ادغام یک کهکشان بسیار کوچک در این کهکشان مارپیچی بزرگ، در گذشته های دور بوده باشد. هسته NGC 1097 که عضوی از دسته سیفِرت می باشد (مترجم: دسته ای از هسته کهکشان ها که خطوط طیفی قوی بر اثر یونش زیاد گاز ها ایجاد می کنند) ، میزبانی برای یک سیاه چاله بسیار پر جرم شده است. مترجمان: علیرضا عظیمی و مهدی زمانی منبع:ماهنامه نجوم

پانورامای راه شیری تمام آسمان

اگر شما بتوانید به فاصله بسیار دوری از زمین بروید و به تمام آسمان بنگرید، چه چیزی خواهید دید؟ این هدف پروژه پانورامای راه شیری تمام آسمان 2(All-Sky Milky Way Panorama 2) آقای Axel Mellinger بود. تصویر بالا نتیجه یک گردآوری دیجیتال از بیش از 3000 تصویر، شامل بالاترین قدرت تفکیک پانورامای دیجیتال از تمام آسمان که تاکنون ساخته شده است، میباشد. یک نسخه بزرگنمایی فعل و انفعالی(interactive zoom)، دارای بیش از 500 میلیون پیکسل در اینجا یافت میشود. همه اجرام نجومی ثابت آشکار برای چشم غیرمسلح عکس برداری شده اند، که شامل همه صورتهای فلکی، همه سحابی ها، همه خوشه های ستاره ای میشود. علاوه بر این، میلیونها ستاره انفرادی نیز آشکار است، که بسیاری از آنها هزاران بار تاریک تر از آنکه یک انسان بتواند ببیند، هستند و همه و همه در کهکشان راه شیری خودمان قرار دارند. رشته تیره از توری غبار نوار مرکزی کهکشان راه شیری خودمان، در طول مرکز تصویر آشکار است. کهکشانهای اقماری ابر ماژلانی کوچک و بزرگ در پایین سمت چپ نیز آشکار هستند. این اولین باری نیست که دکتر Mellinger یک پروژه را انجام میدهد، نتایج اولین پروژه پانورامای راه شیری تمام آسمان او، که بوسیله فیلم عکاسی تهیه شده است در اینجا قابل رویت است. علیرضا عظیمی ماهنامه نجوم

گذر کاسینی فورانهای انسلادوس را نمایان میکند

سطح قمر زحل، انسلادوس، چه می‌گذرد؟ یخ فشان‌ها در حال فورانند! آرایه‌های غول‌پیکری از یخ در تصویر چشمگیری توسط فضاپیمای روبوتیک کاسینی هنگام گذر هفته‌ی پیش آن از کنار قمر انسلادوس نقش بسته. در تصویر بالا، آرایه‌های متعددی در حال برخاستن از دره‌های نوار-ببری در طول سطح ناهموار انسلادوس هستند. برخی از این فوران ها، که حتی در بخش تاریک هلال انسلادوس قابل مشاهده هستند، آن‌قدر بالا می‌آیند که نور خورشید را در خود بگسترانند. دیگر آرایه‌ها تقریبا در بالای تصویر، درست بر فراز بخش روشن این قمر قابل مشاهده اند. یخ فشان‌های شکاف‌های انسلادوس اولین بار در سال 2005 در تصاویر کاسینی کشف شد و از آن زمان تحت مطالعه دقیق قرار گرفت. ادامه‌ی تحقیقات در مورد این آرایه‌های یخی می‌تواند منجر به یافتن سرنخ ها‌یی از اقیانوس‌های زیر سطحی، کاندیدای وجود حیات در این دنیای یخی دور، شود. محمدحسین رحمانی منبع:ماهنامه نجوم

هلال زمین از دید فضاپیما رزتا

خداحافظ زمین. اوایل این ماه فضاپیما سیارات داخلی منظومه شمسی اِسا (ESA )، که با نام رزتا (Rosetta ) شناخته می شود نگاهی به راه طولانی طی کرده اش در سراسر منظوه شمسی انداخت و با بزرگنمایی بالا به سیاره مادر خود نگریست. در تصویر بالا، زمین فاز هلال خود را همراه با قطب جنوبش به نمایش کشانده است (مترجم: مسیر نهایی خروج موشک حامل این فضاپیما از جو زمین، بر فراز قطب جنوب واقع شده بود). رزتا که در سال 2004 میلادی پرتاب شد از جاذبه سیاره زمین به عنوان نیروی حرکتی خود برای رسیدن به سیاره ما قبل آن یعنی مریخ، استفاده کرد اما وعده گاه نهایی این فضاپیما، دنباله دار چوریماو – جرسیمینکُ (Churyumov-Gerasimenko ) خواهد بود که احتمالاً تا سال 2014 به آن می رسد. سال پیش این فضاپیمای رباتیک از کنار سیارک 2867 Steins گذر کرد و طبق زمان بندی در سال آینده هم از نزدیکی سیارک پر رمزوراز 21 Lutetia گذر خواهد کرد. اگر همه چیز خوب پیش برود روزتا در سال 2014 یک کاوشگر به سمت دنباله دار 15 کیلومتری چوریماو – جرسیمینکُ رها خواهد کرد تا بر روی آن فرود آید. مترجم: مهدی زمانی منبع: ماهنامه نجوم

شهاب در میان ابر‌های ماژلانی

این شهاب روشن در شب 24 ام آبان ماه در آسمان تاریک ساترلند آفریقای جنوبی درخشید. این شهاب بخشی از بارش سالانه‌ی اسدی است و از حضور ناگهانی و درخشان آن که به نور فلش عکاسی می‌ماند در حالی عکس گرفته شد که از میان دو ابر عبور می‌کرد. البته دو ابر در تصویر نیز در آسمان تاریک نیمکره‌ی جنوبی با چشم رویت می‌شوند- ابر‌های کوچک و بزرگ ماژلانی- قمر‌های کهکشانی راه شیری. اوج بارش شهابی اسدی امسال در 26 ام آبان ماه بود که زمین از میان جریان غباری از دنباله‌دار دوره‌ای تمپل- توتل عبور می‌کرد. آذر محمدآبادی منبع: ماهنامه نجوم

جزیره ای کیهانی از غبار

کهکشان درخشان NGC 253 یکی از پرنور ترین و پر غبارترین کهکشان های مارپیچی قابل روئیت است. بعضی ها به خاطر اینکه این جرم با تلسکوپ های کوچک هم دیده می شود نامش را کهکشان دلار نقره ای (Silver Dollar )، و بعضی ها به خاطر قرار گرفتنش در صورت فلکی جنوبی حجار، نامش را کهکشان حجار گذاشته اند. اولین نگاه به آن در سال 1783 میلادی و توسط کارولین هرشل (Caroline Herschel )، ریاضیدان ومنجم مشهور زمان خود صورت گرفت. این جزیره غباری کیهان، در فاصله 10 میلیون سال نوری از ما قرار گرفته و با وسعتی حدود 70 هزار سال نوری بزرگترین عضو گروه کهکشانی حجار است (نزدیک ترین گروه به گروه کهکشانی محلی ما). در این تصویر رنگی علاوه بر خطوط غبار مارپیچی، رگه های برجسته ای از غبار در حال بیرون آمدن از صفحه کهکشانی، همراه با خوشه های ستاره ای و ناحیه های شکل گیری ستارگان دیده می شوند. حجم بالای غبار باعث شکل گیری بیش از حد ستارگان شده و این امر به NGC 253 شکل ساختار یک کهکشان، که در حال متولد کردن ستارگان زیادی است، را داده. NGC 253 که همچنین به عنوان یک منشاء نیرومند از پرتوهای ایکس پر انرژی و پرتوهای گاما شناخته می شود، دارای سیاهچاله های پر جرمی در نزدیکی هسته کهکشانی خود است (مترجم: در واقع این سیاهچاله ها باعث ایجاد پرتو های گاما و ایکس قوی در این کهکشان شده اند). مترجم: مهدی زمانی منبع: ماهنامه نجوم

M57: سحابی حلقه

به نظر شبیه به حلقه ای در آسمان می رسد. صدها سال پیش ستاره شناسان متوجه یک سحابی با غیرعادی ترین شکل ظاهری شدند. و حالا این ابر گازی که M57 یا NGC 6720 نام دارد، به سحابی حلقه معروف شده است. حال می دانیم که این سحابی یک سحابی سیاره نما است، ابر گازی که در پایان حیات یک ستاره ی خورشید مانند خارج می شود. از آن جا که سحابی حلقه یکی از درخشان ترین سحابی های سیاره نمای آسمان است، می توان آن را با یک تلسکوپ کوچک هم در صورت فلکی شلیاق مشاهده کرد. سحابی حلقه تقریباً 4000 سال نوری دورتر از ما قرار گرفته و قطرش 500 برابر قطر منظومه ی شمسی ما است. در این تصویر که تلسکوپ فضایی هابل آن را در سال 1998 گرفته است، رشته های غبار و گلبول هایی دور از ستاره ی مرکزی قابل مشاهده هستند. این موضوع کمک می کند که دریابیم سحابی حلقه کروی شکل نیست بلکه استوانه ای شکل است. مترجم: بهدخت عرفانیان ماهنامه نجوم

مرکز M 83 از دید هابل تازه متولد شده

چه اتفاقی در مرکز کهکشان مارپیچی M 83 می افتد؟ M83 که به صورت عمودی به آن می نگریم یکی از کهکشان های مارپیچی نزدیک به کهکشان راه شیری خودمان است و در فاصله 15 میلیون سال نوری از ما قرار گرفته. نگاه عمیق تازه ترین تلسکوپ ها به مرکز M 83 نشان می دهد این مرکز یک ناحیه فعال و شلوغ است. همان طور که در تصویر بالا دیده می شود ستارگان جدیدی در حال شکل گیری هستند و رگه های غول پیکری از غبار تاریک در بین آن ها قرار گرفته اند. تصویر بالا توسط دوربین سوم میدان دید باز گرفته شده است که اخیراً با نصب بر روی تلسکوپ فضایی هابل باعث زنده شدن مجدد این تلسکوپ شد. این تصویر همراه با چشم انداز مشابهی که توسط تلسکوپ پرتو ایکس چاندرا گرفته شده، مناطقی غنی از گاز های بسیار گرم و منابع نورانی کوچکی را به نمایش کشانده است. بقایای حدود 60 انفجار ابرنواختری هم در تصویر بالا یافت می شود. مترجم: مهدی زمانی ماهنامه نجوم

ادغام کهکشانی از دید هابل

در زمان برخورد کهکشان ها ستارگان در کجا به وجود می آیند؟ برای یافتن جواب این سوال منجمان از کهکشان ادغامی NGC 2623 (که از پهلو دیده می شود) با کیفیت بالا و با استفاده از تلسکوپ فضایی هابل در سال 2007 تصویر برداری کردند. تحلیل این تصویر هابل و تصاویر دیگرش از NGC 2623 ، در نور مادون قرمز توسط تلسکوپ فضایی اسپیتزر، در پرتو X توسط تلسکوپ نیوتن-XMM و در فرابنفش توسط GALEX انجام شد؛ نتیجه تحلیل نشان می دهد که این کهکشان ادغامی توسط دو کهکشان مارپیچی به وجود آمده که با برخورد با یکدیگر شکل آنها تغییر کرده و هسته های آنها هم به صورت یک هسته کهکشانی فعال واحد درآمده است. (مترجم: در ادغام کهکشان های مارپیچی به علت بزرگی هسته ها و سیاهچاله های مرکزی، پس از ادغام کامل، هسته ای بسیار فعال به وجود می آید که به آن (AGN) می گویند). همانطور که در نزدیک مرکز تصویر بالا هم دیده می شود شکل گیری ستارگان در اطراف این هسته ادامه پیدا می کند؛ وسعت دنباله های کشندی انبساط یافته نیز در دو طرف تصویر دیده می شود (مترجم: دنباله های کشندی، بازو هایی از ستارگان کهکشان های در حال برخورد می باشند که به علت ادغام انبساط می یابند و بعضی اوقات تا 10 برابر قطر دو کهکشان در فضا کشیده می شوند.)؛ و به صورت اتفاقی در محدوده بالا، سمت چپ کهکشان، ناحیه ای خارج از محدوده هسته قرار گرفته که در آن خوشه هایی از ستاره های پرنور آبی رنگ وجود دارند. برخوردهای کهکشانی می توانند صد ها میلیون سال به طول بی انجامند و آثار مخرب جاذبه ای به بار آورند. NGC 2623 که با نام Arp 243 هم شناخته می شود، محدوده ای حدود 50 هزار سال نوری و فاصله ای نزدیک به 250 میلیون سال نوری در راستای صورت فلکی سرطان (خرچنگ)، از ما دارد. بازسازی (مدل سازی) کهکشان های ادغام یافته و پی بردن به چگونگی ادغام آنها اغلب چالش برانگیز هستند و بعضی اوقات هم غیر ممکن، اما به طور کلی این کار برای دانستن این که چگونه کیهان ما رشد کرده، بسیار مهم است. مترجم: مهدی زمانی ماهنامه نجوم

رصدخانه های بزرگ مرکز کهکشان را جستجو کردند

سطح حلقه ی زحل در سمت دیگر آن توسط خورشید کاملا روشن شده است. طی پانزده سال گذشته، خورشید بخش جنوبی زحل و حلقه هایش به طور کامل روشن می کرد، ولی بعد از رسیدن زحل به نقطه ی اعتدالش این روند کاملا برعکس شده است. ماه قبل در تصویر بالا، فضاپیمای روبوتیک کاسینی در مدار زحل تصویر این سیاره ی غول پیکر و حلقه های خیال انگیزش را درست بعد از اعتدال این سیاره ثبت کرده است. در این تصویر که توسط کاسینی از آن سوی زحل و قمرش تتیس تهیه شده، این دو کره هریک هلالی تشکیل داده اند که از زمین قابل مشاهده نیست. همینطور که حلقه ها در حال گردش به سمت خورشید هستند، تنها یک سایه ی باریک از حلقه های زحل بر مرکز سیاره قابل مشاهده است. گرچه بررسی دقیقتر حلقه های زحل اجزای درخشانی موسوم به اسپوک (پره ی چرخ) را در آن نشان می دهد که گمان میشود از دسته هایی از ذرات یخ باردار تشکیل شده باشد. طبیعت و دینامیک اسپوک ها هنوز به طور کامل شناخته شده نیست و کماکان موردی برای تحقیق قرار می گیرد. محمدحسین رحمانی ماهنامه نجوم

هنر و علم در NGC981

این منظره تلسکوپی زیبا از آسمان، کهکشان مارپیچی NGC981 را به صورت واضحی نشان می­ دهد. این جزیره کیهانی در حدود 50000 سال نوری وسعت دارد و 60 میلیون سال نوری دورتر از ما در صورت فلکی حمل(Aries) قرار گرفته. یک معرفی هنرمندانه: تصویر، ستاره های پیش زمینه میخ مانندی در کهکشان راه شیری خودمان، و ابرهای غبار به هم پیچیده­ای که در بالای صفحه کهکشان خودمان قرار دارند را نشان می­ دهد؛ همچنین NGC981 در یک لحظه کیهانی مهم برای اخترفیزیک­ دانان سیاره زمین ثبت شده است. نور ابرنواختر SN2009js که در تصاویر گذشته موجود نبود، در این تصویر توسط دو خط در پایین و سمت چپ مرکز کهکشان نشان داده شده است. این ابر نو اختر در واقع انفجار مرگبار یک ستاره پرجرم در داخل صفحه کهکشان NGC981 می­ باشد. این ابرنواختر در ماه اکتبر توسط تیم های جستجوی ابرنواختر در ژاپن و ایالات متحده کشف شد. علیرضا عظیمی ماهنامه نجوم

ستاره‌های جوان در ابر رو حوا

در این منظره که از سوی تلسکوپ فضایی اسپیترز و به کمک رنگ‌های کاذب تهیه شده است٬ ابرهای غبار کیهانی و ستارگان تازه متولد شده‌ی جای گرفته در این ابر، در‌ طول‌موج ‌های فروسرخ می‌درخشند. منظره‌ی به تصویر کشیده شده یکی از نزدیک ترین مناطقی است که ستارگان در آن شکل می گیرند. این منطقه بخشی از مجموعه ابر رو حوا است که در فاصله‌ی تقریبی 400 سال نوری از ما و در نزدیکی لبه جنوبی صورت‌فلکی چشمگیر حوا قرار گرفته است. این منظره حدود 5 سال نوری از آسمان را پوشش می‌دهد. ستاره های تازه متولد شده پس از شکل گیری، همراه با ابری بزرگ و متشکل از گاز هیدروژن ملکولی سرد، غبار اطراف خود را گرم کرده و درخشش فروسرخ تولید می کنند. اکتشاف دراین ناحیه به وسیله پرتوهای فروسرخ سبب آشکار شدن 300 ستاره تازه شکل گرفته و تکوین یابنده شده است که متوسط سن آنها 300000 سال تخمین زده می شود و در مقایسه با سن خورشید که 5 میلیارد سال است، بسیار جوان محسوب می شوند. آذر محمدآبادی ماهنامه نجوم

میدان عمیق سحابی حلقه

چشم‌انداز آشنای سحابی حلقه (M57) که مشتاقان آسمان را حتی با تلسکوپ‌های کوچک به سوی خود فرا‌می‌خواند٬ در فاصله‌ی تقریبی 2000 سال نوری و در صورت فلکی موزیکال چنگ رومی (شلیاق) قرار دارد. حلقه‌ی مرکزی این سحابی در حدود یک سال نوری گسترده است٬ اما این نمایش عمیق- تلاشی جمعی از جمع‌آوری داده از سه تلسکوپ متفاوت- رشته‌های حلقه مانندی از گاز‌های درخشان را که در مکانی بسیار دورتر از ستاره‌ی مرکزی سحابی در حال گسترش هستند را نیز به کاوش می‌گیرد. البته در این مورد از سحابی‌های سیاره‌ای که به خوبی مورد مطالعه قرار گرفته است٬ مواد تابان منشا سیاره‌ای ندارند و این ابرهای گازی٬ لایه‌های بیرونی به جای مانده از ستاره‌‌ی خورشید مانند در حال مرگی را به تصویر می‌کشانند. این تصویر مرکب شگفت‌انگیز پرتودهی هیدروژن اتمی حلقه در نور مرئی (بخش‌های بنفش‌رنگ) و پرتودهی هیدروژن ملکولی را در طول‌موجهای نزدیک به مادون قرمز(بخش‌های قرمزرنگ) را در بر می‌گیرد. کهکشان مارپیچی بسیار دور IC1296 نیز در گوشه‌ی راست بالای تصویر قابل مشاهده است. آذر محمدآبادی ماهنامه نجوم

گودال برخوردی استیکنی

استیکنی بزرگترین گودال برخوردی بر روی فوبوس (قمر مریخ) است. این گودال به نام کلو آنجلین استیکنی (Chloe Angeline Stickney ) نام گذاری شده است که ریاضیدانی برجسته در زمان خود و همسر آسفا هال (Asaph Hall ) کاشف دو قمر سیاره سرخ در 1877، بوده است. استیکنی با 9 کیلومتر وسعت نزدیک به نیمی از قطر فوبوس را فرا گرفته است. این گودال برخوردی آنقدر بزرگ است که در نگاه اول به این قمر کوچک به راحتی دیده می شود. این تصویر خیره کننده از استیکنی و محیط اطرافش که مقداری رنگ هایش تقویت شده، توسط دوربین نصب شده هریس (HiRISE ) بر روی مدارگرد شناسایی مریخ و از فاصله شش هزار کیلومتری نسبت به قمر فوبوس در مارس 2008 گرفته شده است. اگرچه جاذبه سطحی سیارکی مانند فوبوس کمتر از یک هزارم جاذبه زمین است اما با گذشت زمان مواد و دیواره های داخلی گودال تضعیف و فرسوده شده اند. رنگ مایل به آبی نزدیک به لبه گودال نشان دهنده جایگزین شدن سطح نسبتاً تازه بر روی فوبوس است. منشاء شیار های باریک بر روی سطح این قمر ناشناخته است اما احتمال دارد به علت ضربه حاصل از برخورد به وجود آمده باشد. مترجم: مهدی زمانی ماهنامه نجوم

M7: خوشه ی ستاره ای باز در عقرب

M7 یکی از مهمترین خوشه های باز ستاره ای در آسمان است. این خوشه که ستاره های درخشان آبی رنگ بر آن حکمفرمانی می کنند، می تواند با چشم غیر مسلح در آسمانی تاریک در دم صورت فلکی عقرب دیده شود. M7 در کل تقریباً شامل 100 ستاره است و تقریباً 200 میلیون سال عمر دارد. این خوشه 25 سال نوری گستردگی دارد و تقریباً 1000 سال نوری دورتر از ما قرار گرفته است. تصویر نور دهی شده و ژرف بالا، ماه گذشته و در طی چندین شب، از یال بریث (Yalbraith)، در NSW، در استرالیا گرفته شد. خوشه ی ستاره ای M7 از دوران باستان شناخته شده بوده و بطلمیوس در سال 130 پس از میلاد آن را ثبت کرده بود. در این تصویر همچنین یک ابر غبار تاریک و به طور لفظی میلیون ها ستاره ی غیر مرتبط رو بسوی مرکز کهکشان مشاهده می شوند. مترجم: بهدخت عرفانیان ماهنامه نجوم

موهای سیخ خورشید آبی

شاید خورشید ما به نظر تماما نرم و پر مانند بیاید، اما اینطور نیست. خورشید ما یک توپ بسیار بزرگ از حباب­های گاز داغ، بیشتر گاز هیدروژن، میباشد. تصویر بالا از خورشید ما ماه پیش در یک رنگ قرمز بخصوص از نور منتشر شده توسط گاز هیدروژن به نام هیدروژن-آلفا گرفته شد و سپس به رنگ آبی ظاهری تغییر داده شد. در این نور، جزئیات فام سپهر(Chromosphere) خورشید به طور خاص آشکار هستند، لوله های باریک بیشماری از بسترهای مغناطیسی گاز داغ، مشهور به خارهای برخاسته از خورشید (شبیه به موهای سیخ یک فرش پر مو) پر رنگ شده اند. خورشید ما به خاطر اینکه داغ است می­درخشد، اما بر روی آتش قرار ندارد. آتش کسب سریع اکسیژن است، ولی در خورشید اکسیژن بسیار کمی وجود دارد. منبع انرژی خورشید ما همجوشی هسته­ای، تبدیل هیدروژن به هلیوم در داخل اعماق هسته آن، است. هیچ لکه خورشیدی یا منطقه بزرگ فعالی در آن روز بر روی خورشید آشکار نبوده است، با این حال چند برجستگی خورشیدی در اطراف لبه ها آشکار است. علیرضا عظیمی ماهنامه نجوم

خوشه پروین در حالت مقابله با سحابی کالیفرنیا

در گوشه‌ی بالا سمت راست، پروین به رنگ آبی آراسته شده‌است. پروین یکی از پرنورترین و بارزترین خوشه‌های باز در آسمان است که به نام هفت خواهران و M45 نیز شناخته می‌شود. پروین تقریبا 3000 ستاره را در خود جای داده و حدود 400 سال نوری از ما فاصله دارد ولی تنها 13 سال نوری در فضا گسترده شده‌است. در اطراف ستارگان، سحابی بازتابی تماشایی آبی رنگی است که از غبار ریز تشکیل شده. مثل معروفی می‌گوید وقتی که خوشه نام‌گذاری شد، یکی از ستارگان پرنورتر نور خود را از دست داد. در گوشه‌ی پایین سمت چپ، سحابی کالیفرنیا به رنگ قرمز می‌درخشد. این سحابی که به خاطر شکلش کالیفرنیا نامگذاری شده،‌ بسیار کم‌نورتر از پروین است و در نتیجه به دشواری می‌توان آن را مشاهده کرد. این حجم بزرگ از گاز هیدروژن درخشان که با نام NGC 1499 نیز شناخته می‌شود، حدود 1500 سال نوری از ما فاصله دارد. با اینکه حدود 250 ماه کامل در فاصله‌ی بین این دو سحابی جای می‌گیرد، این تصویر ترکیبی و میدان دید باز بالا از اعماق آسمان، توانسته هردوی آنها را به دام بیندازد. محمدحسین رحمانی ماهنامه نجوم

راکت اریس 1-X پرتاب شد

ناسا در هفته گذشته پرتاب یک راکت جدید را تست کرد. پس از پرتاب سترن (Saturn ) که در دهه های 1960 و 1970 انسان را به مدار زمین و ماه برد، اریس (Ares 1-X ) اولین موشکی بود که بدون نیاز به حمل یک شاتل از مرکز فضایی کندی پرتاب شد. ناسا در حال انجام تست های اولیه برای جایگزین کردن ناوگان کهنه شاتل های فضایی با اریس است. پیشرانه باور نکردنی اریس 1-X می تواند یک موشک سنگین را از حالت سکون ایستاده در کمتر از 8 ثانیه به سرعت صعود عمودی 100 کیلومتر در ساعت برساند. تست پرتاب راکت در هفته پیش از محدوده ای به وسعت یک زمین فوتبال و پوشیده از 700 سنسور برای ضبط داده هایی که مهندسان را قادر خواهند ساخت تا جزئیات را برای موشک های اریس بعدی اصلاح کنند، انجام شد. تصویر بالا علاوه بر آن که حرکت اریس 1-X را در فضا نشان می دهد تصادم حلقه ای از قطرات آب با قسمت فوقانی راکت (که احتمالاً توسط فشار جو تولید شده است) را نیز نشان می دهد. مترجم: مهدی زمانی منبع:ماهنامه نجوم

حباب و M52

این ترکیب کیهانی آنگونه که به چشم می‌آید٬ سحابی حباب در سمت راست بالای تصویر و خوشه‌ی ستاره‌ای باز M52 را به خوبی در معرض مقایسه قرار می‌دهد٬ اگرچه این دو در مقیاس‌های دیگر نا‌متوازن به نظر می‌رسند. سحابی حباب (همچنین معروف به NGC 7635 )٬ جایگرفته در میان مجموعه‌ای از گاز و غبار میان ستاره‌ای و رانده شده با باد‌های تک ستاره‌ای پر‌جرم از نوع O ٬ پهنایی در حدود 10 سال نوری را دارد. از طرف دیگر٬ M52 خوشه‌ی پر‌ستاره‌ی بازی است که نزدیک به هزاران ستاره را در خود جای داده است. این خوشه خود در حدود 25 سال نوری گسترده شده است. فاصله‌‌ی سحابی حباب که در سوی مرز شمالی ذات‌الکرسی مشاهده می‌شود در حدود 11000 سال نوری تخمین زده می‌شود و این در حالی است که خوشه‌ی ستاره‌ای M52 در فاصله‌ی تقریبی 5000 سال نوری قرار دارد. آذر محمدآبادی منبع: ماهنامه نجوم

JKCS041 دورترین خوشه کهکشانی که تا به حال کشف شده است

چه میشد اگر میتوانستیم آغاز عالم را ببینیم؟ میتوانیم، زیرا که سن عالم با گذشتن نور از عالم هویدا میشود. نگاه دقیق به اجرام دوردست، به ما میگوید که عالم حتی در نزدیکی آغازش چگونه بوده است. از آنجایی که تلسکوپها دروازه های زمان نیز هستند، رصد کردن خوشه های دوردست میتواند مورد استفاده قرار بگیرد، برای مثال: برای فهمیدن اینکه چه زمان و چگونه این توده کهکشانی بزرگ شکل گرفته است. قبلا، رکورد انتقال به سرخ برای یک خوشه کهکشانی حدود 1.5، متناظر با حدود 9 میلیارد سال نوری فاصله بود. اخیرا، با استفاده از اطلاعات تصاویر پرتو ایکس از رصدخانه فضایی پرتو ایکس چاندرا، یک خوشه دورتر یافت شده است. JKCS041 که در بالا میبینید، دارای انتقال به سرخ 1.9، متناظر با حدود 1 میلیارد سال نوری دورتر از رکورد قبلی میباشد. گاز پرتو ایکس داغ که گروه کهکشانی قابل رویت را به عنوان یک خوشه حقیقی کهکشانی، که در بالا با رنگ آبی منتشر شده است، تایید میکند، منطبق است با یک تصویر نور مرئی که ستاره های پیش زمینه زیادی را نشان میدهد. JKCS041 امروز در حالی دیده میشود که فقط یک چهارم سن حال عالم را گذرانده است. علیرضا عظیمی منبع:ماهنامه نجوم

1M: سحابي خرچنگ از نگاه هابل

اين آشفتگي از انفجار يك ستاره بر جاي مانده است. سحابي خرچنگ كه نتيجه ي يك انفجار ابرنواختري است كه در سال 1054 ADرؤيت شد، پر از رشته هايي اسرار آميز است. اين رشته ها نه تنها به ميزان زيادي پيچيده هستند، بلكه به نظر مي رسد جرم آن ها از آن چه كه از ابرنواختر اصلي به بيرون پرتاب شد كمتر باشد و سرعت آن ها نيز از آن چه كه در يك انفجار آزاد انتظار آن مي رود بيشتر باشد. تصوير بالا كه تلسكوپ فضايي هابل آن را گرفته است در سه رنگ حاضر است كه براي استفاده هاي علمي انتخاب شده است. سحابي خرچنگ تقريباً 10 سال نوري گستردگي دارد. در مركزي ترين بخش سحابي يك تپ اختر قرار دارد: ستاره اي نوتروني به جرم خورشيد اما تنها به اندازه ي يك شهر كوچك. تپ اختر خرچنگ در هر ثانيه تقريباً 30 مرتبه به دور خودش مي چرخد. مترجم: بهدخت عرفانيان ماه نامه نجوم

NGC7331 و ماورای آن

کهکشان مارپیچی زیبا و بزرگ NGC7331 اغلب همانند خوبی برای راه شیری خودمان است. در فاصله حدود 50 میلیون سال نوری از ما در شمال صورت فلکی اسب بالدار (فرس اعظم-Pegasus) در ابتدا یک سحابی مارپیچی تشخیص داده شده بود ولی در واقع یکی از روشنترین کهکشانهایی است که در لیست قرن هجدهم چارلز مسیه (Charles Messier) مشهور قرار ندارد. از آنجایی که صفحه این کهکشان در خط دید ما مورب است، نوردهی های بلندمدت تلسکوپی اغلب یک تصویر با حس عمق زیاد نتیجه میدهند. این نتیجه توسط کهکشانهایی که در ماورای جزیره کیهانی مجلل در این تصویر عمیق قرار دارند بیشتر جلوه میکند. کهکشانهای پس زمینه حدود یک دهم اندازه ظاهری NGC7331 را دارند و تقریبا فاصله آنها نیز ده برابر است. آنها تصادفا نزدیک موقعیت NGC7331 در آسمان با شانس خودشان قرار گرفته اند. این گروه ظاهری کهکشانها همچنین به نام گروه زبان آهوی کوهی (Deer Lick Group) نیز مشهور است. علیرضا عظیمی ماهنامه نجوم

یک شب گالیله ای

در حال رانندگی در یک غروب تابستانی، در نزدیکی شهر کوچک Weikersheim در جنوب آلمان، Jens Hakmann عکاس مجبور شد توقف کند. او نتوانست در مقابل نشانه روی دوربین خود به همراه یک لنز تله به سوی این مقارنه دوست داشتنی از یک ماه کامل و سیاره مشتری جلوه گر در نزدیکی مناره یک کلیسای محلی پایداری کند. قطعا، 400 سال پیش، گالیله نیز نتوانست در مقابل نشانه روی تلسکوپ تازه ساخته شده اش به سمت هر یک از این چراغهای سماوی پایداری کند. وقتی که این کار را کرد، او دهانه ها و کوههایی بر روی سطح نه چندان صاف ماه یافت و قمرهای بزرگ مشتری که هم اکنون به قمرهای گالیله ای مشهور هستند را نیز کشف کرد. قمرهای گالیله ای مشتری در این تصویر تنها به صورت نقطه های ریزی از نور در فاصله بسیار نزدیکی از سیاره تابناک آشکار هستند. میخواهید ماه و مشتری را بهتر از گالیله ببینید؟ رویدادها و فعالیتهای محلی سال 2009، سال جهانی نجوم را در طول چند شب گالیله ای(30 مهر الی 2 آبان) آینده جستجو کنید.

علیرضا عظیمی

ماهنامه نجوم

ماه و سیارات صبحگاهی

جمعه گذشته، یک اجتماع از سه سیاره روشن و ماه، آسمان صبح را زینت بخشیده بود. این تصویر از مقارنه زیبای عطارد، زهره، زحل و یک هلال باریک ماه در شفق صبحگاهی نزدیک افق شرقی در نزدیکی Noerdlingen آلمان ثبت شده است. این سیارات هم اکنون از هم دور شده اند و عطارد به سمت خورشید در حال طلوع پیش میرود. اما اگر شما این هفته سایر آسمان را تجسس کنید، با طلوع مریخ در حدود نیمه شب و مشتری تابناک و درخشان بعد از غروب خورشید، میتوانید مشتری و مریخ را نیز به لیست سیارات خود اضافه کنید. در واقع، اگر شما نمای بهتری از آنچه که گالیله از مشتری دید، میخواهید، بهتر است رویدادها و فعالیتهای سال 2009، سال جهانی نجوم را در طول چند شب گالیله ای(30 مهر الی 2 آبان) آینده بررسی کنید.

علیرضا عظیمی

ماهنامه نجوم

کهکشان M33 و سحابی های نشری آن

به نظر می آید کهکشان مارپیچی M 33 بیش از خودش سحابی های نشری پر نور را به نمایش کشانده است. باند های پهن و باریک داده های تصویری در یک ترکیب زیبا و پر جزئیات با یکدیگر مخلوط شده اند تا اثر فروسرخ سحابی های نشری را ثبت کنند. این سحابی ها درحقیقت همان نواحی شکل گیری ستارگان (HII ) هستند که در طول پهنای بازوی های مارپیچی تا هسته کهکشان دیده می شوند. علاقه تاریخی منجمان به ناحیه غول پیکر HII ،یکی از بزرگترین پرورشگاه های بزرگ ستاره ای شناخته شده، نشان می دهد که در آن مکان هایی برای شکل گیری ستارگان کم عمر اما بسیار پر جرم وجود دارد. تابش شدید فرابنفش از ستارگان پر جرم و تابناک، باعث یونیده شدن گاز های محیط اطرافشان شده و سرانجام خصوصیت برافروختگی قرمز رنگ این سحابی ها به وجود می آید. M 33 که به عنوان کهکشان مثلث نیز شناخته می شود، وسعتی بیش از 50 هزار سال نوری و فاصله ای در حدود 3 میلیون سال نوری از ما دارد؛ همچنین این کهکشان یکی از مهمترین عضوهای گروه محلی کهکشانی است.

مترجم: مهدی زمانی

منبع:ماهنامه نجوم

شهاب آذرگوی برفراز گرونینژن

شهاب آذرگوی درخشان شکار شده در این تصویر لحظه ای، یک بازدید کننده شگفت انگیز در آسمان گرگ و میش غروب سه شنبه بر فراز شهر گرونینژن(Groningen) بود. در واقع، شهاب نشانه گرفته شده، به روشنی ماه کامل بود و حدود ساعت 17:00 به وقت جهانی از بسیاری از نقاط هلند و آلمان گزارش شد. شهاب که با صدای غرش همراه بود با صدای انفجار مهیبی به خرده های درخشانی تقسیم شد، و سرانجام یک رد دود مانند پایدار از آن باقی ماند. با اینکه شهابهای آذرگوی درخشانی هر روز در جو سیاره زمین وجود دارند، اما نشانه گرفتن آنها بسیار نادر است زیرا که اغلب بر فراز اقیانوسها و مناطق بی سکنه رخ میدهند.

علیرضا عظیمی

منبع:ماهنامه نجوم

حلقه‌ی غول‌آسایی از غبار در اطراف زحل کشف شد

چیز طوقه‌ای بزرگ از غبار را بر گرد کیوان بوجود آورده‌‌است؟ حلقه‌ی غبار تازه کشف شده، با قطری در حدود 200 برابر کیوان و بیش از 50 برابر بزرگتر از حلقه‌ی گسترده‌ی E ، بزرگترین حلقه‌ای است که تاکنون برای یک سیاره قابل تصور بود. این حلقه در طیف فروسرخ و توسط تلسکوپ فضایی اسپیتزر یافت شد. بهترین فرضیه‌ی کنونی، منشاء آن را مواد برخوردی‌ برخاسته از قمر فیبی می‌داند که درست در میانه‌ی حلقه‌ی غبار مدار خود را طی می‌کند. احتمال دیگر آن است که حلقه‌ی غبار، منشاء تامین مواد اسرار آمیزی باشد که بخشی از قمر دیگر کیوان، ‌یاپتوس، ‌را می‌پوشاند که درلبه‌ی داخلی این حلقه در حال گردش است. در تصویر داخلی عکس بالا، بخشی از حلقه‌ی غبار با رنگ نارنجی کاذبی در مقابل ستارگان بی‌شمار پس زمینه‌اش، پدیدار شده است.

محمدحسین رحمانی

منبع:ماهنامه نجوم

ستارگان بر فراز جزیره ایستر

چرا این مجسمه ها در جزیره ایستر(Easter Island) ساخته شده اند؟ هیچکس دقیقا نمیداند. چیزی که دقیقا میدانیم این است که بیش از 800 مجسمه سنگی بزرگ در آنجا وجود دارد. مجسمه های جزیره ایستر در حالت ایستاده به طور میانگین بیش از دو برابر قد یک انسان و 200 برابر وزن او را دارند. چیزهای بسیار کمی درباره تاریخ و مفهوم این مجسمه های غیرعادی مشخص شده است، اما بسیاری عقیده دارند آنها حدود 500 سال پیش برای تجسم رهبران محلی یک تمدن گمشده ساخته شده اند. تصویر بالا، یک مجسمه سنگی بزرگ در حال تفکر به ابر ماژلانی بزرگ دور دست، قبل از ابری شدن آسمان را که اثرش بر ستاره های شباهنگ(Sirius) و سهیل(Canopus) هویداست، را نشان میدهد.

علیرضا عظیمی

منبع:ماهنامه نجوم

کهکشان ستاره ترکان IC10

کهکشان IC 10 ، پنهان در پس غبار و ستارگان در نزدیکی صفحه‌ کهکشان راه شیری و در فاصله‌ تقریبی 2.3 میلیون سال نوری قرار گرفته است. با وجود کم‌نور بودن این کهکشان به دلیل غبار میانی٬ مناطق شکل‌گیری ستاره‌ای این کهکشان کوتوله‌ی غیر عادی همچنان پر توان خودنمایی می‌کنند و با تابش قرمزرنگ گویایی در این منظره‌ی رنگارنگ می‌درخشند. IC 10 علاوه بر عضو بودن در کهکشان‌های گروه محلی٬ نزدیک‌ترین کهکشان پر از تولد ستاره ها نیز شناخته شده است. IC 10 در مقایسه با دیگر کهکشان‌های گروه محلی٬ جمعیت عظیمی از ستارگان تازه شکل گرفته را داراست که همانند سیستم ستاره‌ی دوتایی پرتو ایکس درخشان٬ بسیار پرجرم و تابان هستند و گمان می‌رود که سیاه‌چاله‌ را در بر می‌گیرند. پهنای IC 10 که در بین مرزهای صورت فلکی شمالی ذات‌الکرسی جای گرفته است٬ در حدود 5000 سال نوری است.

ماهنامه نجوم.

آذر محمدی

هدف، دهانه کابیوس

در فاصله حدود 100 کیلومتری قطب جنوب ماه، دهانه 100 کیلومتری کابیوس، فردا هدف دو فضاپیمای ماموریت LCROSS برای برخورد به ماه است. دهانه سایه دار در این منظره موزاییکی معرف منطقه برای تلسکوپهای زمینی، شدیدا فشرده شده است. برخوردها نامزد ایجاد موج دود خاک و شن و پرتاب آنها به داخل نور خورشید در بالای دیواره های دهانه هستند که میتواند نشانه های وجود آب را آشکار کند. اولین برخورد، ماموریت صحنه بالای راکت قنطورس(Centaur) در ساعت 11:30 دقیقه به وقت جهانی خواهد بود. ادوات سفینه مادر LCROSS برخورد و سپس پخش شدن حاصل دود خاک و شن به بالا را تصویربرداری خواهد کرد، سپس مواد بلند شده از سطح دهانه را تحلیل میکند. چهار دقیقه بعد از اولین برخورد، خود سفینه مادر LCROSS در دهانه کابیوس سقوط میکند. انتظار میرود دود برای تلسکوپهایی با قطر 10 اینچ یا بیشتر در برنامه ریزی زمانی برای طرفداران تماشای ماه در غرب امریکای شمالی و اقیانوس آرام قابل رویت باشد. همچنین ناسا طرحی برای پخش زنده فیلم از ماموریت LCROSS در تلویزیون ناسا فردا ساعت 10:15 دقیقه به وقت جهانی دارد.

ماهنامه نجوم

ایستگاه فضایی بین المللی بر فراز زمین

پس از جدا شدن، خدمه شاتل فضایی دیسکاوری شاهد منظره ای به یاد ماندنی از ایستگاه فضایی ((ISS ارتقاء یافته بودند. تصویر بالا از مداری بر فراز زمین در ماه پیش گرفته شده است و در آن صفحات خورشیدی جدید، آزمایشگاه ها و ساختار های علمی ISS به خوبی قابل تشخیص اند. دیسکاوری همراه خود خدمه ای جدید به نام نیکل استات (Nicole Stott) را به ISS برد و تیمتی کپرا (Timothy Kopra) ، فضانورد ساکن ایستگاه فضایی، را پس از چند ماه به زمین بازگرداند. از جمله ماموریت های زیاد و دستاورد های خدمه دیسکاوری در این سفر می توان به انتقال و نصب قسمت های مخزن مایعات و تحقیقات علمی مواد برای بخش Destiny و یک فریزر منفی هشتاد درجه ای آزمایشگاهی برای بخش Kibo، اشاره کرد. اما این سفر بیشتر در خبر گزاری ها به عنوان ماموریت انتقال تردمیل COLBERT (دستگاهی برای شبیه سازی پیدا روی) برای آسایش بیشتر فضانوردان، مطرح شد. با ملحق شدن سه فضانورد دیگر در هفته گذشته با فضاپیما سایوز ( TMA-16)، از ابتدا تا کنون این ایستگاه 21 خدمه داشته است. ماموریت بعدی شاتل ها فضایی به ISS ، برای 12 نوامبر 2009 برنامه ریزی شده است.

منبع:ماهنامه نجوم

سحابی جبار (شکارچی) و ستاره دنباله داری در بالای آن

این تصاویر رنگارنگ هر دو منظره‌‌ی نجومی آشنایی از نیمکره‌ی شمالی را به نمایش می‌گذارند: زایشگاه ستاره‌ای معروف به سحابی بزرگ شکارچی. این تصاویر همچنین جزئیات خیره‌کننده و نا آشنایی از این منظره‌ی آسمانی پر سحابی به همراه دنباله‌داری گذران را عرضه می‌کنند. این دنباله‌دار توسط تلسکوپ کنترل از راه دور نیومکزیکو و در پایان هفته‌ی گذشته ثبت شد، تصویر سمت راست در 4 مهرماه و تصویر سمت چپ در 5 مهرماه گرفته شده است. دنباله‌دار 217P لینیر(217p Linear) دنباله‌ی ممتد متمایل به سبزی را از خود به نمایش می‌گذارد و در بالای سحابی بازتابی متمایل به آبی مرد دونده و در قسمت بالایی هر دو تصویر قرار گرفته است. موقعیت این دنباله دار با حرکت سریع آن در آسمان شب به وضوح در مقابل سحابی‌های کیهانی و ستارگان پس‌زمینه از شبی به شب دیگر آشکار است. در حقیقت این دنباله‌دار در 5 مهر‌ماه در مقایسه با فاصله‌ی 1500 سال نوری سحابی جبار٬ در فاصله‌ی تقریبی 5 دقیقه‌ی نوری از زمین قرار داشت. دنباله‌دار 217P لینیر که بسیار کم نور‌تر از آن است که با چشم غیر مسلح دیده شود٬ دنباله‌دار کوچک متناوبی است که دوره ی تناوب آن در حدود 8 سال است. مدار این دنباله‌دار در دورترین فاصله‌ی خود از خورشید به فراسوی مدار مشتری و در نزدیک‌ترین فاصله‌ی خود از خورشید درست به مجاورت مدار زمین می رسد.

منبع:ماهنامه نجوم

ستون کشتی و فورانها

این ستون کیهانی از گاز و غبار حدود 2 سال نوری پهنا دارد. این ساختار در داخل یکی از مناطق بزرگ ستاره سازی کهکشان ما، سحابی کشتی(Carina)، قرار دارد و در آسمان جنوبی در فاصله ای حدود 7500 سال نوری ما میدرخشد. حلقه های پیرامون ستون توسط بادها و تشعشعات ستاره های پرجرم، داغ و جوان کشتی شکل گرفته اند. اما درون خود ستون کیهانی خانه ای است برای ستاره هایی که در حال تشکیل هستند. در واقع، تصویر بالا در طیف نور مرئی گرفته شده است و با دیدن این تصویر میتوانید یک نما در طیف فروسرخ نزدیک از ستون را ببینید، حالا دو فوران پر انرژی و باریک در حال انفجار به طرف بیرون از یک ستاره کودک که هنوز پنهان است آشکار شده اند. هر دو تصویر نور مرئی و فروسرخ نزدیک توسط دوربین میدان دید باز 3 تازه نصب شده بر روی تلسکوپ فضایی هابل گرفته شده اند.

منبع:ماهنامه نجوم

جبار در گاز، غبار و ستاره ها

صورت فلکی جبار جذابیت‌هایی بیش از سه ستاره‌ متوالی در خود دارد. یک نوردهی طولانی مدت با دوربین عکاسی انواع جرم کیهانی، از سحابی تاریک تا خوشه‌های ستاره‌ای را نشان می‌دهد که همه و همه در توده‌های گازی‌ای گرد هم آمده؛ که مانند وصله‌ای به مجموعه‌ ابرهای مولکولی جبار ملحق شده‌اند. سه ستاره‌ی پرنوری که در منتهی الیه سمت چپ تصویر می‌بینید، بدون شک سه ستاره‌ی معروفی هستند که کمربند جبار را تشکیل می‌دهند. درست زیر آلنیتاک، ستاره‌ی زبرین کمربند جبار، سحابی‌ شعله‌ است که با گاز هیدروژن بر‌انگیخته می‌درخشد و باریکه‌هایی از غبار قهوه‌ای رنگ آن را پوشانده است. در وسط و پایین تصویر و درست در سمت راست آلنیتاک سحابی سر اسب قرار گرفته؛ یک توده‌ی تاریک از غبار متراکم که شاید شناخته شده‌ ترین شکل از یک سحابی در آسمان باشد. در سمت راست و بالای تصویر M42 یا همان سحابی جبار را می‌بینیم؛ یک دیگچه‌ی پرانرژی از گاز‌های نا آرام، که با چشم غیر مسلح هم نمایان است، و در حال بوجود آوردن یک خوشه‌ی باز جدید از ستارگان است. درست در سمت چپ M42 ، سحابی بازتابی آبی رنگ و بارزی قرار گرفته که گاهی با نام مرد دونده شناخته می‌شود که محل قرارگیری ستاره‌‌های آبی رنگ بسیاری است. تصویر بالا از کنار هم قرار گرفتن دیجیتالی تصاویری است که در شب‌های مختلف گرفته‌ شده‌ و محدوده‌ای را پوشش داده که حاوی اجرامی است که در حدود 1500 سال نوری از ما فاصله دارند و گستره‌ای در حدود 75 سال نوری را در آسمان در بر گرفته‌اند.

منبع:ماهنامه نجوم

بزرگنمایی گیگی کهکشان: مرکز کهکشانی

راه‌شیری مرکزی از قوس تا عقرب بخشی زیبا از آسمان شب سیاره‌ی زمین را به نمایش می‌گذلرد. این تصویر از این منطقه‌ی شگفت‌انگیز که در این جا مشاهده می‌شود تصویرمرکب گسترده‌ای است که شامل 52 میدان به فواصل 34 در 20 درجه است. این تصویر ترکیبی از 1200 تصویر منفرد و حاصل 200 ساعت زمان نوردهی است. این تصاویر به عنوان بخشی از پروژه‌ی بزرگنمایی گیگا کهکشان در طول 29 شب و با تلسکوپی کوچک در زیر آسمانی کاملا صاف و تاریک در رصد‌خانه‌ی پارانال ESO چیلی تهیه شد. این دورنمای کیهانی خیره‌کننده ترکیبی از مسیر‌های پر‌غبار٬ سحابی‌های روشن و خوشه‌های پراکنده‌ی ستاره‌ای در میدان‌های ستاره‌ای مرکزی کهکشان پر‌ستاره‌ی ماست. از سمت چپ به ترتیب می‌توان سحابی‌های مرداب و سه پاره٬ پنجه‌ی گربه٬ سحابی تاریک پیپ و ابر‌های رنگارنگ رو حوا و قلب‌العقرب (راست) را مشاهده کرد.پ

منبع: ماهنامه نجوم

ماهواره کوروت یک سیاره سنگی کشف کرده است

سیاره فراخورشیدی corot-7b به زمین چقدر شبیه است؟ سیاره فراخورشیدی تازه کشف شده با جرمی حدود 5 برابر زمین و مداری حدود 1.7 برابر زمین، هنوز نزدیکترین همتای فیزیکی زمین است. همچنین، ستاره مادر corot-7b با اینکه 500 سال نوری از ما فاصله دارد، بسیار شبیه به خورشید ما است. متاسفانه، تشابه های احتمالی در اینجا به پایان میرسد، چون corot-7b به دور ستاره مادرش در داخل مدار عطارد میگردد، که طول سال آن را 20 ساعت میکند، و حداکثر دمای آن را بسیار داغ تر از آن که بشر در آن راحت باشد، میسازد. Corot-7b در بهمن ماه توسط کاهش ناچیز قابل اندازه گیری در درخشندگی ستاره مادرش کشف شد. تصویر بالا، ترسیم یک هنرمند را نشان میدهد که چگونه corot-7b ممکن است در مقابل ستاره مادرش پدیدار شود. ترکیبات corot-7b هنوز ناشناخته است، اما با توجه به اندازه و جرم آن، نمیتواند یک غول گازی همانند مشتری باشد، و همچنین ترکیبات برجسته آن بسیار شبیه به سنگ هست. رصدهای آینده میتواند محدوده احتمالی ترکیبات یکی از اولین سیارات سنگی کشف شده در خارج از منظومه شمسی ما را باریک تر کند.

منبع:ماهنامه نجوم

مشتری بر فراز مدیترانه

تصویر بالا منظره ستاره ای زیبایی است که در آگست گذشته از ترکیه دیده می شد. در این پانوراما که به صورت دیجیتالی تصاویر آن به هم پیوسته اند، درخشش فانوس دریایی گلیدنیا (Gelidonya) در پس زمینه و بر فراز دریای آرام مدیترانه دیده می شود. در سمت چپ نیز، مشتری (پر نور ترین نقطه تصویر) درست در مقابل خورشید نسبت به زمین قرار گرفته است. مشتری با درخششی از قدر 3- ، پر نور تر از هر ستاره ای در آسمان است، حتی پر نور تر از سیاره مریخ که مقابله پر نور بسیار مشهور آن در آگست 2003 رخ داد. در سمت راست هم نواری از کهکشان راه شیری قرار گرفته که طی گذر از گرد و غبار جوی قسمت پایینی آن کم نور شده است. مشتری نزدیک به قسمت بسته ای از مدار بیضوی خود نسبت به خورشید قرار گرفته است بنابر این در مقابله سپتامبر 2010 خود، پر نور تر از هر وقت دیگر ظاهر خواهد شد

منبع:ماهنامه نجوم

رد ستارگان بر فراز اورگان

هنگامی که زمین به دور محورش میچرخد، به نظر میرسد که آسمان به دور ما میچرخد. این حرکت، حرکت روزانه(دورانی) نام دارد، که دنباله های متحدالمرکز زیبایی را که توسط ستاره ها در مدت زمان نوردهی رسم شده اند به وجود می آورد. کمانهای جزئی رد ستارگان بر فراز Grants Pass در اورگان(Oregan) ایالات متحده عکس برداری شده اند. در نزدیکی مرکز دایره ها قطب شمال سماوی(NCP) قرار دارد، نقطه ای در آسمان در مرکز همه کمانهای ستارگان که به آسانی شناسایی میشود. ستاره پولاریس(Polaris)، که به ستاره شمال معروف است، دایره روشن بسیار کوچکی نزدیک NCP ساخته است. حدود 12000 سال پیش، ستاره روشن نسر واقع، ستاره شمال بود، و در حدود 14000 سال دیگر، در حالیکه محور چرخش زمین به آرامی به جلو افتادن ادامه میدهد، نسر واقع دوباره ستاره شمال میشود.

منبع:ماهنامه نجوم

دوقطبی CMBR: شتاب گرفتن در عالم

زمین ما در سکون نیست و به دور خورشید حرکت می کند. خورشید هم پیرامون مرکز کهکشان راه شیری می گردد. کهکشان راه شیری در گروه محلی کهکشان ها گردش می کند. گروه محلی به سوی خوشه ی کهکشانی سنبله حرکت می کند. ولی همه ی این سرعت ها از سرعت حرکت این اجرام با هم نسبت به تابش مایکروویو زمینه ی کیهانی (CMBR ) کمتر است. در نقشه ی بالا که توسط ماهواره ی COBE از تمام آسمان گرفته شده است، تابش در جهت حرکت زمین انتقال به آبی دارد و در نتیجه داغ تر است، در حالی که تابش در سوی مخالف آسمان انتقال به سرخ داشته و سردتر است. نقشه نشان می دهد که گروه محلی با سرعت تقریبی 600 کیلومتر بر ثانیه نسبت به این تابش بسیار کهن حرکت می کند. چنین سرعت بالایی غیرمنتظره بوده و بزرگی آن همچنان بدون توضیح مانده است. چرا ما این قدر سریع حرکت می کنیم؟ چه چیزی آن بیرون است؟

منبع:ماهنامه نجوم

باقی مانده ابر نواختری E0102-72

این تصویر ترکیبی از طول موج های مختلف است که گسترش ابر باقی مانده از انفجار ستاره ای عظیم را نشان می دهد، این تصویر حاصل داده هایی در پرتو ایکس و نور مرئی است که توسط تلسکوپ چاندرا و هابل ثبت شده اند. این باقی مانده ابرنواختری که با نام E0102-72 شناخته می شود در فاصله 190000 سال نوری از ما در کهکشان همسایه، ابر ماژلانی کوچک، واقع شده است. E0102 که ناشر پرتوهای ایکس بسیار قوی است، توسط تلسکوپ چاندرا و اندکی پس از پرتاب این رصدخانه در سال 1999، عکسبرداری شد. این تصویر رنگی از E0102 و مناطق اطرافش، در مراسم بزرگداشت دهمین سالگرد چاندرا به همراه داده های مضاعف از این رصدخانه، منتشر شده است. تحلیل های انجام شده از داده ها حاکی از آن است که شکل کلی E0102 شبیه به استوانه ای ته باز است تا یک حباب کروی. این نتیجه بحث انگیز اشاره بر آن دارد که، انفجار سنگین ستاره ای سبب تشکیل ساختاری شده است که در سحابی های سیاره نما که حاصل ستاره های کم جرم هستند، مشاهده می شود. با توجه به مقیاس ابر ماژلانی کوچک، این میدان دید 150 سال نوری از آسمان را پوشش می دهد.

منبع:ماهنامه نجوم

رنگین کمان شاتل دیسکاوری

دسپینا، قمر نپتون

دسپینا(Despina) قمر کوچکی برای نپتون است. دسپینای حقیر، تنها با طول 148 کیلومتر، در تصاویری از فضاپیمای وویجر2(Voyager2) که در طول رویارویی اش با دورترین سیاره غول گازی منظومه شمسی گرفته بود، در سال 1368(1989) کشف شد. اما نگاه کردن به اطلاعات وویجر2 بیست سال بعد تمام شد، پردازش کننده تصویر مبتدی(و پروفسور فلسفه) آقای تد استریک(Ted Stryk) چیزی را که تا به حال فرد دیگری تشخیص نداده بود، کشف کرد: تصاویری که سایه دسپینا را هنگام عبور بر روی ابرهای آبی بالایی نپتون، نشان میدهند. منظره ترکیبی او از دسپینا و سایه اش ترکیب چهار فریم آرشیو شده هستند که در 24 آگوست 1989، به فاصله 9 دقیقه از هم گرفته شده اند. خود دسپینا بطور مصنوعی روشنتر شده است تا به راحتی دیده شود. در اسطوره شناسی یونان باستان، دسپینا دختر خدای دریا پوسایدن(الهه رومی نپتون)(Poseidon) است.

منبع:ماهنامه نجوم

سایه های زحل در اعتدال

در پی اعتدال ماه گذشته، سایه های غیر عادی و حلقه های تاریکی به دور زحل ظاهر شدند. در آن زمان ( اوایل آگوست) صفحه حلقه های زحل در امتداد نور خورشید قرار گرفت . همان طور که در بالا دیده می شود قمر تتیس سایه ای ایجاد کرده است که در انتهای راست تصویر قابل مشاهده است. زحل نیز سایه ای بسیار تاریک بر روی حلقه های سمت راست تصویر انداخته است. همچنین قسمتی از زحل با درخشش حلقه ها روشن شده؛ در اینجا نور خورشید توسط ذرات حلقه های نزدیک به زحل بازتاب شده است. تصاویر نزدیک به اعتدال سیاره زحل به منجمان این شانس را می دهد تا درباره سایه های غیر منتظره تحقیق کنند، که خود این امر می تواند آینده ناشناخته سیستم پیچیده حلقه های زحل را روشن کند. پیش بینی می شود مدارگرد روباتیک زحل (کاسینی) که این تصویر را تهیه کرده، نتواند اعتدال زحلی بعدی را، 15 سال دیگر، ببیند.

منبع:ماهنامه نجوم

باکتری D. rad : کاندیدای فضانوردان

این باکتری ها می توانند بر روی سیاره ی دیگری نیز زنده بمانند. در یک آزمایشگاه زمینی، دینوکوکاس رادیودورانس ها (D. rad ) در مقابل درجات بسیار شدیدی از تابش، دماهای بسیار شدید، بی آبی و قرار گیری در مقابل مواد شیمیایی سرطان زا زنده می مانند. به طور حیرت انگیزی، آن ها قابلیت بازسازی DNA خود را در زمانی در حدود 48 ساعت دارند. باکتری هایی مانند D. rad که به اکستریموفایل شناخته شده هستند از یک جهت به این دلیل برای ناسا جالب توجه هستند که ممکن است برای کمک به انسان های فضانورد برای زنده ماندن در جهان های دیگر مناسب باشند. یک نقشه ی جدید از DNA ی D. rad ممکن است به زیست شناسان این امکان را بدهد که مهارت های زنده ماندن آن ها را با توانایی تولید دارو، آب پاک و اکسیژن تقویت کنند. در عین حال آن ها به طور ژنتیکی مهندسی شده اند تا به پاک کردن تکه های کاغذ از جیوه ی سمی کمک کنند. احتمالاً یکی از قدیمی ترین شکل های حیات نجات یافته، D. rad ، به طور تصادفی در سال 1950 زمانی کشف شد که دانشمندانی که در حال بررسی تکنیک های محافظت غذا بودند نتوانستند به سادگی آن را از بین ببرند. در تصویر بالا، دینوکوکاس رادیودورانس ها به آرامی در حال تکثیر در یک بشقاب هستند.

منبع:ماهنامه نجوم

ابرهای نیلوفری بر فراز استرالیا

چه چیزی باعث ایجاد این ابرهای دراز و غیر عادی می شود؟ هیچ کس مطمئن نیست. گونه ای از ابر های نادر که با نام ابر های نیلوفری شناخته شده اند، می توانند تا طول 1000 کیلومتر کشیده شده و با ارتفاعی حدود 2 کیلومتر بالا تر از سطح دریا به راحتی ایجاد شوند. اگر چه خطوط ابر های بالا یکی از استثنایی ترین صحنات سراسر زمین را تشکیل داده اند چرا که از مکانی مناسب شاهد شکل گیری اولین توده ابر های نیلوفری بر فراز بورک (Burketown, Queensland) استرالیا هستیم که طبق پیش بینی ها هر پاییز بر فراز این منطقه تشکیل می شوند. وقتی توده های دراز افقی از جریان هوا در هنگام حرکت خود با هوایی سرد و مرطوب برخورد می کنند باعث ایجاد یک وارونگی لایه ای می شوند که طی آن دمای هوا شروع به تغییر غیر عادی در ارتفاع می کند. این توده ها و هوای مجاور آن می توانند شرایط خطرناکی را برای هواپیما ها ایجاد کنند. بر طبق شواهد به دست آمده ابر های نیلوفری با سرعت 60 کیلومتر بر ساعت و همراه با بادی آرام و قابل تشخیص حرکت می کنند. Mick Petroff توانسته است در تصویر بالا از تعدادی ابر نیلوفری از هواپیمای خود در نزدیکی خلیج کارپنتاریا (Gulf of Carpentaria) در استرالیا عکاسی کند.

منبع:ماهنامه نجوم

وال و چوب هاکی

NGC4631،کهکشان مارپیچی بزرگ و زیبایی است که از لبه دیده می شود . فاصله ی این کهکشان از ما 25 میلیون سال نوری است و در صورت فلکی تازی ها قرار دارد . شکل آن که همانند گوه ای کج شده است، یادآور یک شاه ماهی یا یک وال دریایی است. اما شکل اصلی آن شبیه کهکشان راه شیری است. در این تصویر رنگی خیره کننده، غبارهای میان ستاره ای تیره، هسته ی زرد رنگ و ستاره های جوان و آبی رنگ این کهکشان به خوبی قابل مشاهده است. کهکشان بیضی گون همدم این کهکشان با نام NGC 4627 ، در بالای کهکشان اصلی مشخص است. در سمت چپ و پایین تصویر، کهکشان دیگری با نام NGC 4656 دیده می شود. این کهکشان نیز اندکی با شکل طبیعی یک کهکشان تفاوت دارد و شبیه یک چوب هاکی دیده می شود. اعوجاج و درهم آمیختگی دنباله های گاز که در طول موج های دیگر قابل مشاهده است، نشان می دهد که این سه کهکشان در گذشته رویارویی نزدیکی داشته اند. همچنین کهکشان وال به عنوان کهکشانی با فوران های گاز داغ که در طول موج X قابل مشاهده است، شناخته می شود.

منبع:ماهنامه نجوم

شهر کسوف

در طول خورشیدگرفتگی 31 تیر ماه، سایه تیره ماه در حالیکه در مشرق میدوید در یک مسیر باریک در طول هند و چین و اقیانوش آرام رد انداخت. هنگ کنگ در جنوب مسیر سایه بود، بنابراین گرفت کامل در آنجا آشکار نبود، اما یک گرفت جزئی برای ساکنان بی شمار شهر هنوز لذت بخش بود. و زمانی که خیلی ها (بدون خطر!) آسمان را نگاه میکردند، تصاویر گرفت جزئی خورشید خود شهر را آراسته بود. در تصویر رو به پایین، که در ساعت 9:40 دقیقه به وقت محلی گرفته شده، یک آرایه قابل توجه از تصاویر خورشید گرفتگی توسط تابش در شبکه ای از پنجره های پوشش آسمان خراش رو به مشرق ساخته شده بود. جایگاه عکاس در طبقه بیست و هفتم برج دوم آرامش میباشد. منبع:ماهنامه نجوم

IC1396 و میدان ستاره ای اطراف آن

سحابی نشری IC1396 که در بالا سمت راست آشکار است، ترکیبی از گاز کیهانی درخشان و ابرهای غبار تیره میباشد که در وسعتی معادل صدها سال نوری پراکنده شده اند. ستاره هایی در این منطقه، تنها در فاصله حدود 3000 سال نوری زمین تشکیل میشوند. این تصویر زاویه باز همچنین جذب و دفع اطراف سحابی را ثبت کرده است. درخشش قرمز در IC1396 و همچنین سرتاسر تصویر توسط گاز هیدروژن کیهانی که ضربه های الکترون پرتاب شده توسط نور پرتوان ستاره ها را پس میگیرد، بوجود آمده است. ابرهای غبار تیره، گروه های چگال از ذرات دود مانند معمولی، در صفحه کهکشانهای مارپیچی هستند. در میان دسیسه اشکال تیره IC1396 ، سحابی بدن فیل در سمت راست مرکز سحابی قرار دارد. IC1396 در بالا و دوردست صورت فلکی قیفاووس قرار دارد.

منبع:ماهنامه نجوم

یک حمله ی لیزری به مرکز کهکشان

چرا این افراد در حال تیراندازی یک لیزر پرقدرت به درون مرکز کهکشان ما هستند؟ خوشبختانه، این به منزله ی نخستین گام در جهت جنگ کهکشانی تلقی نمی شود. بلکه ستاره شناسان در محل تلسکوپ بسیار بزرگ (VLT) در شیلی تلاش می کنند که اغتشاش های جو زمین را که همواره در حال تغییر است اندازه گیری کنند. تصویربرداری مداوم از اتم های در ارتفاع زیاد که توسط لیزر برانگیخته شده اند – و شبیه یک ستاره ی مصنوعی به نظر می رسند – به ستاره شناسان این امکان را می دهد که بی درنگ اثر محو کنندگی جو را اندازه بگیرند. این اطلاعات به آینه ی یک تلسکوپ VLT بازخور می شوند که پس از آن اندکی تغییر شکل داده شوند تا اثر این محو شدگی را به حداقل برسانند. در این مورد، یک VLT در حال مشاهده ی مرکز کهکشان ما بوده، و بنابراین محو کنندگی جو زمین در آن جهت مورد نیاز بوده است. هنگامی که از مرکز کهکشان ما به این رخداد بنگرید نباید از طرف ستیزه جویان بین کهکشانی انتظار هیچ صدمه ای را داشته باشید. در حقیقت نور این لیزر پرقدرت با نور خورشید ترکیب شده و این دو با هم تنها به درخشندگی یک ستاره ی دوردست و کم نور به نظر خواهند رسید.

منبع:ماهنامه نجوم

شهاب سنگ جزیره بسته بر روی مریخ

این سنگ ناشناخته بر روی مریخ چیست؟ تکه سنگ در انزوا نشسته است، روی سطح صاف قرار دارد و دارای شکل عجیب، اندازه بزرگ و بافت غیرمعمول است. تکه سنگ توسط مریخ نورد روبوتیک فرصت در حال گردش بر روی مریخ در اواخر ماه پیش کشف شده است. تصویر بالا هنگام آماده شدن فرصت برای بازرسی سنگ برداشته شده است. بعد از آزمایش پرتو ایکس، نمونه برداری و تحلیلهای شیمیایی، حالا سنگ توسط فرصت به عنوان یک شهاب سنگ افتاده از آسمان شناخته میشود. نام آن را جزیره بسته(Block Island) گذاشته اند، شهاب سنگ در حدود دو سوم متر طول دارد و حالا میدانیم که اساسا ترکیبی از آهن و نیکل دارد. این دومین شهاب سنگی است که توسط مریخ نورد کشف شده، و بسیار بزرگ است. فضاهای مسطح پهناور بر روی مریخ و زمین میتواند شهاب سنگهای بزرگ را نمایان کنند. فرصت به سفر خودش در طول Meridiani Planum بر روی مریخ ادامه میدهد و برنامه ریزی شده تا سال آینده به دهانه برخوردی تلاش(Endeavor) دست یابد.

منبع:ماهنامه نجوم.