1M: سحابي خرچنگ از نگاه هابل

اين آشفتگي از انفجار يك ستاره بر جاي مانده است. سحابي خرچنگ كه نتيجه ي يك انفجار ابرنواختري است كه در سال 1054 ADرؤيت شد، پر از رشته هايي اسرار آميز است. اين رشته ها نه تنها به ميزان زيادي پيچيده هستند، بلكه به نظر مي رسد جرم آن ها از آن چه كه از ابرنواختر اصلي به بيرون پرتاب شد كمتر باشد و سرعت آن ها نيز از آن چه كه در يك انفجار آزاد انتظار آن مي رود بيشتر باشد. تصوير بالا كه تلسكوپ فضايي هابل آن را گرفته است در سه رنگ حاضر است كه براي استفاده هاي علمي انتخاب شده است. سحابي خرچنگ تقريباً 10 سال نوري گستردگي دارد. در مركزي ترين بخش سحابي يك تپ اختر قرار دارد: ستاره اي نوتروني به جرم خورشيد اما تنها به اندازه ي يك شهر كوچك. تپ اختر خرچنگ در هر ثانيه تقريباً 30 مرتبه به دور خودش مي چرخد. مترجم: بهدخت عرفانيان ماه نامه نجوم

NGC7331 و ماورای آن

کهکشان مارپیچی زیبا و بزرگ NGC7331 اغلب همانند خوبی برای راه شیری خودمان است. در فاصله حدود 50 میلیون سال نوری از ما در شمال صورت فلکی اسب بالدار (فرس اعظم-Pegasus) در ابتدا یک سحابی مارپیچی تشخیص داده شده بود ولی در واقع یکی از روشنترین کهکشانهایی است که در لیست قرن هجدهم چارلز مسیه (Charles Messier) مشهور قرار ندارد. از آنجایی که صفحه این کهکشان در خط دید ما مورب است، نوردهی های بلندمدت تلسکوپی اغلب یک تصویر با حس عمق زیاد نتیجه میدهند. این نتیجه توسط کهکشانهایی که در ماورای جزیره کیهانی مجلل در این تصویر عمیق قرار دارند بیشتر جلوه میکند. کهکشانهای پس زمینه حدود یک دهم اندازه ظاهری NGC7331 را دارند و تقریبا فاصله آنها نیز ده برابر است. آنها تصادفا نزدیک موقعیت NGC7331 در آسمان با شانس خودشان قرار گرفته اند. این گروه ظاهری کهکشانها همچنین به نام گروه زبان آهوی کوهی (Deer Lick Group) نیز مشهور است. علیرضا عظیمی ماهنامه نجوم

یک شب گالیله ای

در حال رانندگی در یک غروب تابستانی، در نزدیکی شهر کوچک Weikersheim در جنوب آلمان، Jens Hakmann عکاس مجبور شد توقف کند. او نتوانست در مقابل نشانه روی دوربین خود به همراه یک لنز تله به سوی این مقارنه دوست داشتنی از یک ماه کامل و سیاره مشتری جلوه گر در نزدیکی مناره یک کلیسای محلی پایداری کند. قطعا، 400 سال پیش، گالیله نیز نتوانست در مقابل نشانه روی تلسکوپ تازه ساخته شده اش به سمت هر یک از این چراغهای سماوی پایداری کند. وقتی که این کار را کرد، او دهانه ها و کوههایی بر روی سطح نه چندان صاف ماه یافت و قمرهای بزرگ مشتری که هم اکنون به قمرهای گالیله ای مشهور هستند را نیز کشف کرد. قمرهای گالیله ای مشتری در این تصویر تنها به صورت نقطه های ریزی از نور در فاصله بسیار نزدیکی از سیاره تابناک آشکار هستند. میخواهید ماه و مشتری را بهتر از گالیله ببینید؟ رویدادها و فعالیتهای محلی سال 2009، سال جهانی نجوم را در طول چند شب گالیله ای(30 مهر الی 2 آبان) آینده جستجو کنید.

علیرضا عظیمی

ماهنامه نجوم

ماه و سیارات صبحگاهی

جمعه گذشته، یک اجتماع از سه سیاره روشن و ماه، آسمان صبح را زینت بخشیده بود. این تصویر از مقارنه زیبای عطارد، زهره، زحل و یک هلال باریک ماه در شفق صبحگاهی نزدیک افق شرقی در نزدیکی Noerdlingen آلمان ثبت شده است. این سیارات هم اکنون از هم دور شده اند و عطارد به سمت خورشید در حال طلوع پیش میرود. اما اگر شما این هفته سایر آسمان را تجسس کنید، با طلوع مریخ در حدود نیمه شب و مشتری تابناک و درخشان بعد از غروب خورشید، میتوانید مشتری و مریخ را نیز به لیست سیارات خود اضافه کنید. در واقع، اگر شما نمای بهتری از آنچه که گالیله از مشتری دید، میخواهید، بهتر است رویدادها و فعالیتهای سال 2009، سال جهانی نجوم را در طول چند شب گالیله ای(30 مهر الی 2 آبان) آینده بررسی کنید.

علیرضا عظیمی

ماهنامه نجوم

کهکشان M33 و سحابی های نشری آن

به نظر می آید کهکشان مارپیچی M 33 بیش از خودش سحابی های نشری پر نور را به نمایش کشانده است. باند های پهن و باریک داده های تصویری در یک ترکیب زیبا و پر جزئیات با یکدیگر مخلوط شده اند تا اثر فروسرخ سحابی های نشری را ثبت کنند. این سحابی ها درحقیقت همان نواحی شکل گیری ستارگان (HII ) هستند که در طول پهنای بازوی های مارپیچی تا هسته کهکشان دیده می شوند. علاقه تاریخی منجمان به ناحیه غول پیکر HII ،یکی از بزرگترین پرورشگاه های بزرگ ستاره ای شناخته شده، نشان می دهد که در آن مکان هایی برای شکل گیری ستارگان کم عمر اما بسیار پر جرم وجود دارد. تابش شدید فرابنفش از ستارگان پر جرم و تابناک، باعث یونیده شدن گاز های محیط اطرافشان شده و سرانجام خصوصیت برافروختگی قرمز رنگ این سحابی ها به وجود می آید. M 33 که به عنوان کهکشان مثلث نیز شناخته می شود، وسعتی بیش از 50 هزار سال نوری و فاصله ای در حدود 3 میلیون سال نوری از ما دارد؛ همچنین این کهکشان یکی از مهمترین عضوهای گروه محلی کهکشانی است.

مترجم: مهدی زمانی

منبع:ماهنامه نجوم

شهاب آذرگوی برفراز گرونینژن

شهاب آذرگوی درخشان شکار شده در این تصویر لحظه ای، یک بازدید کننده شگفت انگیز در آسمان گرگ و میش غروب سه شنبه بر فراز شهر گرونینژن(Groningen) بود. در واقع، شهاب نشانه گرفته شده، به روشنی ماه کامل بود و حدود ساعت 17:00 به وقت جهانی از بسیاری از نقاط هلند و آلمان گزارش شد. شهاب که با صدای غرش همراه بود با صدای انفجار مهیبی به خرده های درخشانی تقسیم شد، و سرانجام یک رد دود مانند پایدار از آن باقی ماند. با اینکه شهابهای آذرگوی درخشانی هر روز در جو سیاره زمین وجود دارند، اما نشانه گرفتن آنها بسیار نادر است زیرا که اغلب بر فراز اقیانوسها و مناطق بی سکنه رخ میدهند.

علیرضا عظیمی

منبع:ماهنامه نجوم

حلقه‌ی غول‌آسایی از غبار در اطراف زحل کشف شد

چیز طوقه‌ای بزرگ از غبار را بر گرد کیوان بوجود آورده‌‌است؟ حلقه‌ی غبار تازه کشف شده، با قطری در حدود 200 برابر کیوان و بیش از 50 برابر بزرگتر از حلقه‌ی گسترده‌ی E ، بزرگترین حلقه‌ای است که تاکنون برای یک سیاره قابل تصور بود. این حلقه در طیف فروسرخ و توسط تلسکوپ فضایی اسپیتزر یافت شد. بهترین فرضیه‌ی کنونی، منشاء آن را مواد برخوردی‌ برخاسته از قمر فیبی می‌داند که درست در میانه‌ی حلقه‌ی غبار مدار خود را طی می‌کند. احتمال دیگر آن است که حلقه‌ی غبار، منشاء تامین مواد اسرار آمیزی باشد که بخشی از قمر دیگر کیوان، ‌یاپتوس، ‌را می‌پوشاند که درلبه‌ی داخلی این حلقه در حال گردش است. در تصویر داخلی عکس بالا، بخشی از حلقه‌ی غبار با رنگ نارنجی کاذبی در مقابل ستارگان بی‌شمار پس زمینه‌اش، پدیدار شده است.

محمدحسین رحمانی

منبع:ماهنامه نجوم

ستارگان بر فراز جزیره ایستر

چرا این مجسمه ها در جزیره ایستر(Easter Island) ساخته شده اند؟ هیچکس دقیقا نمیداند. چیزی که دقیقا میدانیم این است که بیش از 800 مجسمه سنگی بزرگ در آنجا وجود دارد. مجسمه های جزیره ایستر در حالت ایستاده به طور میانگین بیش از دو برابر قد یک انسان و 200 برابر وزن او را دارند. چیزهای بسیار کمی درباره تاریخ و مفهوم این مجسمه های غیرعادی مشخص شده است، اما بسیاری عقیده دارند آنها حدود 500 سال پیش برای تجسم رهبران محلی یک تمدن گمشده ساخته شده اند. تصویر بالا، یک مجسمه سنگی بزرگ در حال تفکر به ابر ماژلانی بزرگ دور دست، قبل از ابری شدن آسمان را که اثرش بر ستاره های شباهنگ(Sirius) و سهیل(Canopus) هویداست، را نشان میدهد.

علیرضا عظیمی

منبع:ماهنامه نجوم

کهکشان ستاره ترکان IC10

کهکشان IC 10 ، پنهان در پس غبار و ستارگان در نزدیکی صفحه‌ کهکشان راه شیری و در فاصله‌ تقریبی 2.3 میلیون سال نوری قرار گرفته است. با وجود کم‌نور بودن این کهکشان به دلیل غبار میانی٬ مناطق شکل‌گیری ستاره‌ای این کهکشان کوتوله‌ی غیر عادی همچنان پر توان خودنمایی می‌کنند و با تابش قرمزرنگ گویایی در این منظره‌ی رنگارنگ می‌درخشند. IC 10 علاوه بر عضو بودن در کهکشان‌های گروه محلی٬ نزدیک‌ترین کهکشان پر از تولد ستاره ها نیز شناخته شده است. IC 10 در مقایسه با دیگر کهکشان‌های گروه محلی٬ جمعیت عظیمی از ستارگان تازه شکل گرفته را داراست که همانند سیستم ستاره‌ی دوتایی پرتو ایکس درخشان٬ بسیار پرجرم و تابان هستند و گمان می‌رود که سیاه‌چاله‌ را در بر می‌گیرند. پهنای IC 10 که در بین مرزهای صورت فلکی شمالی ذات‌الکرسی جای گرفته است٬ در حدود 5000 سال نوری است.

ماهنامه نجوم.

آذر محمدی

هدف، دهانه کابیوس

در فاصله حدود 100 کیلومتری قطب جنوب ماه، دهانه 100 کیلومتری کابیوس، فردا هدف دو فضاپیمای ماموریت LCROSS برای برخورد به ماه است. دهانه سایه دار در این منظره موزاییکی معرف منطقه برای تلسکوپهای زمینی، شدیدا فشرده شده است. برخوردها نامزد ایجاد موج دود خاک و شن و پرتاب آنها به داخل نور خورشید در بالای دیواره های دهانه هستند که میتواند نشانه های وجود آب را آشکار کند. اولین برخورد، ماموریت صحنه بالای راکت قنطورس(Centaur) در ساعت 11:30 دقیقه به وقت جهانی خواهد بود. ادوات سفینه مادر LCROSS برخورد و سپس پخش شدن حاصل دود خاک و شن به بالا را تصویربرداری خواهد کرد، سپس مواد بلند شده از سطح دهانه را تحلیل میکند. چهار دقیقه بعد از اولین برخورد، خود سفینه مادر LCROSS در دهانه کابیوس سقوط میکند. انتظار میرود دود برای تلسکوپهایی با قطر 10 اینچ یا بیشتر در برنامه ریزی زمانی برای طرفداران تماشای ماه در غرب امریکای شمالی و اقیانوس آرام قابل رویت باشد. همچنین ناسا طرحی برای پخش زنده فیلم از ماموریت LCROSS در تلویزیون ناسا فردا ساعت 10:15 دقیقه به وقت جهانی دارد.

ماهنامه نجوم

ایستگاه فضایی بین المللی بر فراز زمین

پس از جدا شدن، خدمه شاتل فضایی دیسکاوری شاهد منظره ای به یاد ماندنی از ایستگاه فضایی ((ISS ارتقاء یافته بودند. تصویر بالا از مداری بر فراز زمین در ماه پیش گرفته شده است و در آن صفحات خورشیدی جدید، آزمایشگاه ها و ساختار های علمی ISS به خوبی قابل تشخیص اند. دیسکاوری همراه خود خدمه ای جدید به نام نیکل استات (Nicole Stott) را به ISS برد و تیمتی کپرا (Timothy Kopra) ، فضانورد ساکن ایستگاه فضایی، را پس از چند ماه به زمین بازگرداند. از جمله ماموریت های زیاد و دستاورد های خدمه دیسکاوری در این سفر می توان به انتقال و نصب قسمت های مخزن مایعات و تحقیقات علمی مواد برای بخش Destiny و یک فریزر منفی هشتاد درجه ای آزمایشگاهی برای بخش Kibo، اشاره کرد. اما این سفر بیشتر در خبر گزاری ها به عنوان ماموریت انتقال تردمیل COLBERT (دستگاهی برای شبیه سازی پیدا روی) برای آسایش بیشتر فضانوردان، مطرح شد. با ملحق شدن سه فضانورد دیگر در هفته گذشته با فضاپیما سایوز ( TMA-16)، از ابتدا تا کنون این ایستگاه 21 خدمه داشته است. ماموریت بعدی شاتل ها فضایی به ISS ، برای 12 نوامبر 2009 برنامه ریزی شده است.

منبع:ماهنامه نجوم

سحابی جبار (شکارچی) و ستاره دنباله داری در بالای آن

این تصاویر رنگارنگ هر دو منظره‌‌ی نجومی آشنایی از نیمکره‌ی شمالی را به نمایش می‌گذارند: زایشگاه ستاره‌ای معروف به سحابی بزرگ شکارچی. این تصاویر همچنین جزئیات خیره‌کننده و نا آشنایی از این منظره‌ی آسمانی پر سحابی به همراه دنباله‌داری گذران را عرضه می‌کنند. این دنباله‌دار توسط تلسکوپ کنترل از راه دور نیومکزیکو و در پایان هفته‌ی گذشته ثبت شد، تصویر سمت راست در 4 مهرماه و تصویر سمت چپ در 5 مهرماه گرفته شده است. دنباله‌دار 217P لینیر(217p Linear) دنباله‌ی ممتد متمایل به سبزی را از خود به نمایش می‌گذارد و در بالای سحابی بازتابی متمایل به آبی مرد دونده و در قسمت بالایی هر دو تصویر قرار گرفته است. موقعیت این دنباله دار با حرکت سریع آن در آسمان شب به وضوح در مقابل سحابی‌های کیهانی و ستارگان پس‌زمینه از شبی به شب دیگر آشکار است. در حقیقت این دنباله‌دار در 5 مهر‌ماه در مقایسه با فاصله‌ی 1500 سال نوری سحابی جبار٬ در فاصله‌ی تقریبی 5 دقیقه‌ی نوری از زمین قرار داشت. دنباله‌دار 217P لینیر که بسیار کم نور‌تر از آن است که با چشم غیر مسلح دیده شود٬ دنباله‌دار کوچک متناوبی است که دوره ی تناوب آن در حدود 8 سال است. مدار این دنباله‌دار در دورترین فاصله‌ی خود از خورشید به فراسوی مدار مشتری و در نزدیک‌ترین فاصله‌ی خود از خورشید درست به مجاورت مدار زمین می رسد.

منبع:ماهنامه نجوم

ستون کشتی و فورانها

این ستون کیهانی از گاز و غبار حدود 2 سال نوری پهنا دارد. این ساختار در داخل یکی از مناطق بزرگ ستاره سازی کهکشان ما، سحابی کشتی(Carina)، قرار دارد و در آسمان جنوبی در فاصله ای حدود 7500 سال نوری ما میدرخشد. حلقه های پیرامون ستون توسط بادها و تشعشعات ستاره های پرجرم، داغ و جوان کشتی شکل گرفته اند. اما درون خود ستون کیهانی خانه ای است برای ستاره هایی که در حال تشکیل هستند. در واقع، تصویر بالا در طیف نور مرئی گرفته شده است و با دیدن این تصویر میتوانید یک نما در طیف فروسرخ نزدیک از ستون را ببینید، حالا دو فوران پر انرژی و باریک در حال انفجار به طرف بیرون از یک ستاره کودک که هنوز پنهان است آشکار شده اند. هر دو تصویر نور مرئی و فروسرخ نزدیک توسط دوربین میدان دید باز 3 تازه نصب شده بر روی تلسکوپ فضایی هابل گرفته شده اند.

منبع:ماهنامه نجوم

جبار در گاز، غبار و ستاره ها

صورت فلکی جبار جذابیت‌هایی بیش از سه ستاره‌ متوالی در خود دارد. یک نوردهی طولانی مدت با دوربین عکاسی انواع جرم کیهانی، از سحابی تاریک تا خوشه‌های ستاره‌ای را نشان می‌دهد که همه و همه در توده‌های گازی‌ای گرد هم آمده؛ که مانند وصله‌ای به مجموعه‌ ابرهای مولکولی جبار ملحق شده‌اند. سه ستاره‌ی پرنوری که در منتهی الیه سمت چپ تصویر می‌بینید، بدون شک سه ستاره‌ی معروفی هستند که کمربند جبار را تشکیل می‌دهند. درست زیر آلنیتاک، ستاره‌ی زبرین کمربند جبار، سحابی‌ شعله‌ است که با گاز هیدروژن بر‌انگیخته می‌درخشد و باریکه‌هایی از غبار قهوه‌ای رنگ آن را پوشانده است. در وسط و پایین تصویر و درست در سمت راست آلنیتاک سحابی سر اسب قرار گرفته؛ یک توده‌ی تاریک از غبار متراکم که شاید شناخته شده‌ ترین شکل از یک سحابی در آسمان باشد. در سمت راست و بالای تصویر M42 یا همان سحابی جبار را می‌بینیم؛ یک دیگچه‌ی پرانرژی از گاز‌های نا آرام، که با چشم غیر مسلح هم نمایان است، و در حال بوجود آوردن یک خوشه‌ی باز جدید از ستارگان است. درست در سمت چپ M42 ، سحابی بازتابی آبی رنگ و بارزی قرار گرفته که گاهی با نام مرد دونده شناخته می‌شود که محل قرارگیری ستاره‌‌های آبی رنگ بسیاری است. تصویر بالا از کنار هم قرار گرفتن دیجیتالی تصاویری است که در شب‌های مختلف گرفته‌ شده‌ و محدوده‌ای را پوشش داده که حاوی اجرامی است که در حدود 1500 سال نوری از ما فاصله دارند و گستره‌ای در حدود 75 سال نوری را در آسمان در بر گرفته‌اند.

منبع:ماهنامه نجوم

بزرگنمایی گیگی کهکشان: مرکز کهکشانی

راه‌شیری مرکزی از قوس تا عقرب بخشی زیبا از آسمان شب سیاره‌ی زمین را به نمایش می‌گذلرد. این تصویر از این منطقه‌ی شگفت‌انگیز که در این جا مشاهده می‌شود تصویرمرکب گسترده‌ای است که شامل 52 میدان به فواصل 34 در 20 درجه است. این تصویر ترکیبی از 1200 تصویر منفرد و حاصل 200 ساعت زمان نوردهی است. این تصاویر به عنوان بخشی از پروژه‌ی بزرگنمایی گیگا کهکشان در طول 29 شب و با تلسکوپی کوچک در زیر آسمانی کاملا صاف و تاریک در رصد‌خانه‌ی پارانال ESO چیلی تهیه شد. این دورنمای کیهانی خیره‌کننده ترکیبی از مسیر‌های پر‌غبار٬ سحابی‌های روشن و خوشه‌های پراکنده‌ی ستاره‌ای در میدان‌های ستاره‌ای مرکزی کهکشان پر‌ستاره‌ی ماست. از سمت چپ به ترتیب می‌توان سحابی‌های مرداب و سه پاره٬ پنجه‌ی گربه٬ سحابی تاریک پیپ و ابر‌های رنگارنگ رو حوا و قلب‌العقرب (راست) را مشاهده کرد.پ

منبع: ماهنامه نجوم

ماهواره کوروت یک سیاره سنگی کشف کرده است

سیاره فراخورشیدی corot-7b به زمین چقدر شبیه است؟ سیاره فراخورشیدی تازه کشف شده با جرمی حدود 5 برابر زمین و مداری حدود 1.7 برابر زمین، هنوز نزدیکترین همتای فیزیکی زمین است. همچنین، ستاره مادر corot-7b با اینکه 500 سال نوری از ما فاصله دارد، بسیار شبیه به خورشید ما است. متاسفانه، تشابه های احتمالی در اینجا به پایان میرسد، چون corot-7b به دور ستاره مادرش در داخل مدار عطارد میگردد، که طول سال آن را 20 ساعت میکند، و حداکثر دمای آن را بسیار داغ تر از آن که بشر در آن راحت باشد، میسازد. Corot-7b در بهمن ماه توسط کاهش ناچیز قابل اندازه گیری در درخشندگی ستاره مادرش کشف شد. تصویر بالا، ترسیم یک هنرمند را نشان میدهد که چگونه corot-7b ممکن است در مقابل ستاره مادرش پدیدار شود. ترکیبات corot-7b هنوز ناشناخته است، اما با توجه به اندازه و جرم آن، نمیتواند یک غول گازی همانند مشتری باشد، و همچنین ترکیبات برجسته آن بسیار شبیه به سنگ هست. رصدهای آینده میتواند محدوده احتمالی ترکیبات یکی از اولین سیارات سنگی کشف شده در خارج از منظومه شمسی ما را باریک تر کند.

منبع:ماهنامه نجوم